Chronische stress versnelt veroudering en draagt bij aan ernstige gezondheidsproblemen, maar effectieve veranderingen in levensstijl kunnen deze effecten verminderen.
De herkenning en behandeling van stress, vooral via gerichte programma’s, laten veelbelovende resultaten zien bij het verbeteren van de algehele gezondheid.
De invloed van stress op gezondheid en levensduur
De COVID-19-pandemie heeft aangetoond hoe verschillend mensen omgaan met stress. Terwijl sommigen stress verwerken zonder blijvende gevolgen, ervaren anderen Toxic Stress – een aanhoudende, overweldigende druk die kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen. Deze vorm van stress versnelt vaak de veroudering en kan de levensverwachting verkorten.
Het is belangrijk te begrijpen hoeveel stress te veel is en welke stappen kunnen helpen om de negatieve gevolgen ervan te verminderen. Onderzoek naar de effecten van stress op zowel lichamelijke als mentale gezondheid richt zich op manieren om deze vicieuze cirkel te doorbreken en de algehele gezondheid te verbeteren.
Studies tonen aan dat stress verschillende gezondheidsproblemen kan verergeren. Een recente studie uit 2023 bevestigde dat aanhoudende stress de biologische veroudering aanzienlijk versnelt. De resultaten laten zien dat stress vergelijkbare effecten heeft als bekende risicofactoren zoals roken en een lage sociaaleconomische status.
Kinderen die opgroeien in een omgeving met verslaving of misbruik lopen een groter risico op het ontwikkelen van Toxic Stress.
Goede stress versus Toxic Stress
Goede stress – een uitdaging waarmee iemand goed kan omgaan – heeft juist positieve effecten op de gezondheid. Dagelijkse taken en verantwoordelijkheden zoals werken, opruimen en communiceren dragen bij aan een gezond stressresponssysteem en helpen het lichaam fit te blijven.
Toxic Stress daarentegen heeft schadelijke gevolgen. Deze vorm van stress tast het stressresponssysteem aan, wat kan leiden tot blijvende symptomen zoals hoofdpijn, vermoeidheid of buikklachten. Zonder interventie kunnen deze symptomen uiteindelijk uitmonden in chronische ziekten zoals migraine, astma, diabetes of ontstekingen in de darmen.
De fysiologie van stressresponssystemen
In een gezonde toestand functioneert het stressresponssysteem als een harmonieus orkest dat zichzelf reguleert. Dit proces van zelfregulatie zorgt ervoor dat het lichaam zich aanpast aan dagelijkse uitdagingen. Bij ziekte raakt dit systeem echter verstoord, wat kan leiden tot een kettingreactie van stress gerelateerde aandoeningen.
Bij aandoeningen zoals diabetes heeft het hormonale systeem moeite met het reguleren van bloedsuikerspiegels. Bij obesitas kan het metabolisme de balans tussen energie-inname en -verbruik niet goed handhaven. Depressie wordt geassocieerd met verstoringen in het centrale zenuwstelsel, waardoor stemming en gedrag moeilijk te reguleren zijn.
Uitdagingen bij de behandeling van stress
Hoewel de neurowetenschap recent nieuwe inzichten biedt om stress te meten en te begrijpen, is stressmanagement vaak geen standaard onderdeel van medische behandelplannen. Dit komt deels doordat stress moeilijk meetbaar is en lastig te behandelen.
Onderzoek laat ook zien dat langdurige blootstelling aan trauma of negatieve ervaringen – vooral tijdens kwetsbare perioden zoals de kindertijd – het risico op ernstige fysieke en mentale ziekten aanzienlijk verhoogt. Deze bevindingen benadrukken het belang van preventie en behandeling van stress, vooral bij risicogroepen.
De stijging in chronische ziekten zoals diabetes, obesitas, depressie, PTSS, zelfmoord en verslavingen is mede te verklaren door de rol van Toxic Stress. Het verhoogt het risico op het ontstaan, de progressie en complicaties van deze ziekten, evenals vroegtijdige sterfte.
De brede impact van Toxic Stress
Omdat de definitie van Toxic Stress per persoon verschilt, is het moeilijk te bepalen hoeveel mensen ermee worstelen. Een uitgangspunt is het feit dat ongeveer 16% van de volwassenen aangeeft te zijn blootgesteld aan vier of meer negatieve ervaringen in de kindertijd. Dit is de drempel waarbij het risico op ziekten in het volwassen leven aanzienlijk toeneemt.
Uit onderzoek van vóór de COVID-19-pandemie blijkt ook dat ongeveer 19% van de volwassenen in de VS vier of meer chronische aandoeningen heeft. Zelfs met slechts één chronische aandoening kun je je voorstellen hoe stressvol het is om er vier te hebben.
Daarnaast leeft ongeveer 12% van de Amerikaanse bevolking in armoede. Dit is het ultieme voorbeeld van een leven waarin de dagelijkse eisen de beschikbare middelen overstijgen. Als iemand bijvoorbeeld niet weet hoe hij naar zijn werk moet komen, een lekkende waterleiding moet repareren of een conflict met een partner moet oplossen, krijgt het stressresponssysteem nooit rust. Een of een combinatie van deze bedreigingen kan iemand constant alert houden of volledig lamleggen, waardoor coping strategieën onmogelijk worden.
Tel daarbij op alle mensen die te maken hebben met belastende relaties, dakloosheid, gevangenschap, extreme eenzaamheid, wonen in buurten met veel criminaliteit of werken in omgevingen met veel lawaai of luchtvervuiling. Het lijkt voorzichtig geschat dat ongeveer 20% van de mensen in de VS leeft met de gevolgen van Toxic Stress.
Beweging, meditatie en een gezond dieet helpen bij het bestrijden van Toxic Stress.
Nieuwe benaderingen van stressmanagement
De eerste stap bij het omgaan met stress is het herkennen ervan en het bespreken met een huisarts. De arts kan een beoordeling doen aan de hand van een zelfrapportagemethode voor stress.
De volgende stap is behandeling. Onderzoek toont aan dat het mogelijk is om een ontregeld stressresponssysteem opnieuw te trainen. Deze benadering, bekend als “lifestyle medicine”, richt zich op het verbeteren van de gezondheid door risicovolle gewoonten te veranderen en dagelijkse routines aan te leren die het stressresponssysteem helpen zichzelf te reguleren.
Het aannemen van deze levensstijlveranderingen is geen snelle of gemakkelijke oplossing, maar het werkt wel. Programma’s zoals het Nationaal Diabetes Preventieprogramma, het Ornish “UnDo” programma voor hartziekten en het PTSS-programma van het Amerikaanse ministerie van Veteranenzaken laten zien dat het mogelijk is om stress gerelateerde chronische aandoeningen te vertragen of zelfs om te keren. Dit wordt bereikt door wekelijkse steungroepen en dagelijkse begeleiding gedurende zes tot negen maanden. Deze programma’s leren mensen hoe ze persoonlijke strategieën voor stressmanagement, voeding en lichaamsbeweging kunnen ontwikkelen en behouden.
Er is nu overtuigend bewijs dat het mogelijk is om Toxic Stress te behandelen en de gezondheidsuitkomsten voor mensen met stress gerelateerde aandoeningen te verbeteren. De volgende stappen zijn het vergroten van de herkenning van Toxic Stress en het uitbreiden van de toegang tot deze nieuwe en effectieve behandelmethoden voor degenen die ermee te maken hebben.
Geraadpleegde bronnen:
- Nieuwe inzichten in stressmeting en -begrip – Onderzoek naar stressmetingen.
- CDC: Negatieve ervaringen in de kindertijd – Risico’s van ACE’s op latere gezondheid.
- RAND Corporation: Chronische aandoeningen in de VS – Gegevens over meerdere chronische ziekten.
- World Bank: Atlas van wereldwijde armoede – Statistieken over armoede.
- CDC: Nationaal Diabetes Preventieprogramma – Programma voor leefstijlinterventies.
- Ornish Lifestyle Medicine – Omkering van hartziekten door leefstijlverandering.
- VA: PTSS-behandelprogramma’s – Interventies voor PTSS.
- Lifestyle Medicine – Richtlijnen voor leefstijl als medicijn.
Ook lezen:
Veelgestelde vragen
Wat is het verschil tussen goede stress en Toxic Stress?
Goede stress motiveert en helpt je uitdagingen aan te gaan, terwijl Toxic Stress een aanhoudende, schadelijke druk is die je gezondheid ernstig kan aantasten.
Kun je Toxic Stress genezen?
Ja, met gerichte behandelingen zoals lifestyle medicine en programma’s voor stressmanagement kun je de impact van Toxic Stress verminderen en zelfs omkeren.
Welke levensstijlveranderingen helpen tegen Toxic Stress?
Regelmatige beweging, meditatie en een gezond dieet zijn bewezen methoden om een ontregeld stressresponssysteem weer in balans te brengen.
Like ons op Facebook om meer artikelen zoals deze in je feed te zien verschijnen die je anders zou missen.
