Reality Check: is bij jou de overgang misschien ook wel de sluipende killer van je huwelijk (geweest)?

I. De Anatomie van de Crisis: Statistische Overlap en de Erkenning van de Premisse

1.1 De Demografische Convergentie: Pieken in Echtscheiding en de Biologische Tijdslijn

De hypothese dat vrouwen scheiden als gevolg van onherkende hormonale veranderingen, waarbij de symptomen ten onrechte worden toegeschreven aan de kwaliteit van het huwelijk, vindt significante ondersteuning in demografische en ervaringsgerichte gegevens uit Westerse landen. De leeftijdsfase waarin de peri-menopauze typisch aanvangt—vanaf de midden veertig—valt opvallend samen met de piek in het aantal echtscheidingen.

In het Verenigd Koninkrijk pieken de echtscheidingspercentages voor koppels in de leeftijd van 45 tot 49 jaar. De gemiddelde leeftijd voor echtscheiding voor vrouwen in het VK bedraagt 43.9 jaar. Deze statistische clustering in de veertiger en vroege vijftiger jaren weerspiegelt de periode waarin de hormonale schommelingen en dalingen, die kenmerkend zijn voor de overgang, het meest uitgesproken zijn. 

Hoewel de Verenigde Staten historisch gezien een hogere echtscheidingsfrequentie kennen dan Europa, zijn er ook in Nederland trends die wijzen op een toenemende frequentie van scheidingen bij vijftigplussers, vaak aangeduid als de ‘grijze echtscheidingsrevolutie’. Hoewel sociologen dit deels toeschrijven aan de groeiende maatschappelijke acceptatie van echtscheidingen in deze leeftijdsgroep, is de nauwe chronologische overlap met de perimenopauze een onmiskenbaar fenomeen dat dwingt tot een nader onderzoek naar de biologische causaliteit.

1.2 De Gekwantificeerde Ervaring en de Misattributie Fout

De meest overtuigende onderbouwing van de centrale premisse komt voort uit onderzoek waarin vrouwen achteraf reflecteren op hun scheiding. Recente Britse onderzoeken tonen aan dat een overweldigende meerderheid van de gescheiden vrouwen (73% tot 77%) de menopauze of perimenopauze identificeert als een medebepalende factor in het mislukken van hun huwelijk.

Deze hoge percentages impliceren een wijdverbreide misattributie fout. De symptomen—extreme vermoeidheid, stemmingswisselingen, of onverklaarbare apathie—werden op het moment zelf niet herkend als biologisch en dus behandelbaar van aard. In plaats daarvan werden deze gedragsveranderingen geïnterpreteerd door zowel de vrouw als haar partner als diepgaande, onoverkomelijke relationele problemen. De vrouw concludeert mogelijk dat zij fundamenteel is veranderd en niet meer bij haar partner past, of dat haar partner haar ‘niet begrijpt’. Dit leidt tot een relationele crisis die gebaseerd is op een onjuiste oorzaakanalyse.

De relationele stressoren worden het duidelijkst zichtbaar op het gebied van intimiteit. Onderzoek bevestigt dat het verlies van fysieke intimiteit het meest negatief beïnvloede gebied van de relatie is tijdens de menopauze. De zorgen van de vrouw zijn aanzienlijk; 50% van de ondervraagden vreesde dat een gebrek aan seks kon leiden tot het einde van hun relatie. Zonder adequate kennis en behandeling evolueert de daling in het seksueel verlangen en de toename van ongemak snel naar emotionele afstand, wat een fundamentele verbinding tussen partners verbreekt en de weg vrijmaakt voor de echtscheiding.

Lees ook: Is de overgang een fase waarin je wordt gedwongen te leren LEVEN in plaats van OVERLEVEN?

II. Klinische Mechanismen: Hoe Hormonale Disbalans Relationele Schade Veroorzaakt

2.1 De Neuro-Endocriene Cascade: Impact op Cognitie en Stemming

De perimenopauze is een periode van intense neuro-endocriene verschuivingen, met name de schommelingen en de uiteindelijke daling van oestrogeen en progesteron. Deze hormonale volatiliteit heeft een direct verband met een scala aan psychische klachten, waaronder angst, paniek, onzekerheid, depressieve gevoelens, en de ontwikkeling van een ‘korter lontje’ of extreme stemmingswisselingen.

Een kritieke, maar vaak onderkende, factor in de relationele stress is de verstoorde slaap. Hormonale veranderingen beïnvloeden de slaaparchitectuur. Chronisch slecht slapen—vaak verergerd door nachtelijk zweten (vasomotore symptomen)—leidt tot uitputting, slechte concentratie en verminderde veerkracht. Een partner die constant uitgeput en geïrriteerd is, vormt een constante bron van spanning in het huishouden. Dit ondermijnt het vermogen van beide partners om empathie op te brengen, geduldig te zijn, en conflicten effectief op te lossen.

2.2 Seksuele Dissonantie en het Fysieke Lijden

De impact op de seksuele gezondheid is een primaire motor achter relationele breuken in deze leeftijdsfase. De daling van progesteron wordt direct in verband gebracht met het verlies van libido. De uitdaging reikt echter veel verder dan een verlaagd verlangen.

Fysiologische veranderingen in de vagina en vulva compliceren de intimiteit. Vrouwen kunnen vaginale atrofie ervaren, wat leidt tot pijn bij geslachtsgemeenschap (dyspareunie). De gangbare aanname in de populaire cultuur en soms zelfs in de eerstelijnszorg, is dat het gebruik van glijmiddel deze problemen oplost. Echter, dit is een medische mythe die structureel moet worden weerlegd.

Onderzoek wijst uit dat het vochtig worden een signaal is van diepere fysiologische veranderingen (zoals het opzwellen van de clitoris en de verlenging van de vagina). Glijmiddel is niet een adequate oplossing voor het niet-vochtig-worden, omdat het de veranderde fysiologie niet herstelt. Als de vrouw niet nat wordt, is penetratieseks fysiologisch ongeschikt en pijnlijk.

Dit gebrek aan bevredigende, pijnvrije seks leidt onvermijdelijk tot vermijding van intimiteit. De vrouw associeert seks met ongemak of pijn, wat leidt tot totale vermijding. De partner interpreteert deze chronische afwijzing als een structurele relatiebreuk of emotionele verwijdering, wat de relatie in een diepe, vaak onherstelbare, crisis stort.

Zorgverleners hebben de plicht om proactief de seksuele bezorgdheden van vrouwen in de menopauze te beoordelen, zodat gerichte en effectieve behandelingen kunnen worden gestart. De vage, maar persistente klachten zoals chronische vermoeidheid of prikkelbaarheid, worden vaak toegeschreven aan de stress van de levensfase (carrière, kinderen, mantelzorg), waardoor de onderliggende hormonale oorzaak over het hoofd wordt gezien en de chronische relationele belasting voortduurt.

III. De Nederlandse en Belgische Realiteit: Het Falen van Eerste- en Tweedelijnszorg

3.1 Diagnostische Verwarring: De Overgang Masquerade in de Benelux

De meest urgente klinische uitdaging binnen de Benelux is de routinematige misidentificatie van perimenopauzale symptomen. Vrouwen die lijden aan ernstige mentale klachten door hormonale disbalans, krijgen in plaats van hormonale behandeling, vaak de diagnose depressie of burn-out, en worden behandeld met antidepressiva.

Gynaecologen benadrukken dat artsen vaak niet verder kijken dan de klassieke symptomen (zoals opvliegers en menstruatiestop), waardoor de diepere hormonale context van mentale en emotionele klachten wordt gemist. Dit toont een systemisch gebrek aan multidisciplinaire kennis in de eerstelijnszorg. Dit diagnostische falen heeft verreikende maatschappelijke gevolgen. De combinatie van werkstress en onbehandelde menopauzale symptomen leidt tot een aanzienlijk risico op ziekteverzuim, waarbij CNV-onderzoek aantoont dat 17% van de vrouwen hierdoor een burn-out ervaart. Deze stressoren verergeren de spanning thuis, wat de relationele en financiële stabiliteit verder ondermijnt.

3.2 Gevolgen van Inadequate Behandeling

De consequenties van deze misdiagnose zijn tweeledig. Ten eerste, de vrouw krijgt niet de optimale behandeling. Antidepressiva (SSRI’s en SNRI’s) worden in klinische richtlijnen afgeraden als eerstelijnsbehandeling voor vasomotorische symptomen als er geen contra-indicaties zijn voor Hormoonsuppletietherapie (HST). Ten tweede kunnen deze psychofarmaca zelf bijwerkingen hebben, waaronder libidoverlies, wat de al bestaande relationele problemen die voortkomen uit de menopauze verergert.

De vrouw trekt zich terug, lijdt aan extreme stemmingswisselingen, en vertoont soms agressief gedrag jegens haar partner en kinderen. Opmerkelijk is dat vaak de partner de katalysator is voor het zoeken naar gespecialiseerde hulp; mannen sturen hun vrouw naar de dokter of menopauzeconsulent. Dit wijst erop dat het disruptieve gedrag voor de partner duidelijker waarneembaar is dan voor de vrouw zelf, die haar symptomen internaliseert of rationaliseert.

Het falen van de zorg in Nederland en België creëert structureel twee slachtoffers: de vrouw die lijdt aan onbehandelde biologische problemen en de partner die de last draagt van een ‘slecht’ huwelijk dat in werkelijkheid symptoom-gedreven is. Dit onderstreept de dringende behoefte aan gespecialiseerde therapeutische protocollen die de biologische oorzaak erkennen.

De onderstaande tabel illustreert de discrepantie tussen de symptoompresentatie en de gangbare diagnostische labels in de eerstelijnszorg van de Benelux, met de relationele gevolgen die hieruit voortvloeien:

Table III.1: De Menopauze Masquerade: Differentiaaldiagnose in de Benelux

IV. Preventie en Herstel: Therapeutische Interventies voor de Relatie

4.1 Hormoontherapie (VHT/HRT) als Primaire Interventie

Hormoonsuppletietherapie (HST), ofwel Vrouwelijke Hormoontherapie (VHT), wordt beschouwd als de meest effectieve behandeling voor het verlichten van veel menopauzale symptomen. De impact kan significant zijn, met verbeteringen die vaak binnen twee maanden merkbaar zijn. De potentiële rol van HST als preventie tegen relationele breuken is substantieel: 70% van de vrouwen die geen ondersteuning of behandeling hadden ontvangen, gaf aan dat de juiste behandeling een positieve invloed op hun relatie had gehad en de scheiding potentieel had kunnen voorkomen.

Er bestaat echter een klinische nuance. Sommige cross-sectionele studies suggereren dat het huidige gebruik van HST geassocieerd is met een slechter psychologisch welzijn en mentale gezondheid. Dit fenomeen is waarschijnlijk het gevolg van selectiebias, waarbij vrouwen met de meest ernstige en hardnekkige psychische klachten degenen zijn die HST zoeken. Dit betekent niet dat HST faalt, maar dat deze subgroep gespecialiseerde psychiatrische en endocrinologische ondersteuning nodig heeft tijdens de overgangsperiode.

Bij de afweging van HST moeten artsen de risico’s (zoals cardiovasculaire risico’s en colorectale kanker ) afzetten tegen de mentale en relationele voordelen. De nadruk ligt op de verbetering van de algehele psychosociaal levenskwaliteit die door een effectieve behandeling wordt bewerkstelligd.

Lees ook: Is de overgang een fase waarin je wordt gedwongen te leren LEVEN in plaats van OVERLEVEN?

4.2 Relatietherapie Gespecialiseerd in Hormonale Overgangen

Hoewel medische interventie essentieel is, kan zij niet de communicatieproblemen en de opgebouwde wrok oplossen die tijdens de onbehandelde fase zijn ontstaan. Relatietherapie is cruciaal om het onderscheid te maken tussen pre-existente relationele problemen en gedragsverandering die rechtstreeks wordt veroorzaakt door hormonale symptomen.

Open en eerlijke gesprekken zijn de basis voor herstel. De partner voelt zich vaak machteloos wanneer de vrouw futloos of geïrriteerd reageert. Door begrip, geduld en initiatief in open communicatie kan de partner echter een waardevolle preventieve factor zijn. De kern van de therapeutische aanpak ligt in het verschuiven van de schuldvraag. Door beide partners te onderwijzen over de fysiologische basis van de klachten, wordt het probleem getransformeerd van ‘jij bent moeilijk’ naar ‘wij hebben een hormonale uitdaging die we samen oplossen’.

Voor therapeuten in de Benelux (zoals seksuologen en relatietherapeuten ) is het noodzakelijk een gespecialiseerd protocol te hanteren dat de recursieve, probleemonderhoudende gedragspatronen doorbreekt die het gevolg zijn van hormonale stemmingswisselingen. Zelfs in gevallen waarbij HRT gecontra-indiceerd of geweigerd is, kan louter de communicatie en validering van de symptomen door partnereducatie de relationele breuk voorkomen, omdat het gevoel van onbegrip—een sleutelfactor voor relatieproblemen—wordt weggenomen.

De menopauze kan, paradoxaal genoeg, ook een katalysator zijn voor autonomie. Onderzoek bij postmenopauzale vrouwen toont aan dat gescheiden vrouwen soms een verbetering in gezondheidsgedrag laten zien (zoals betere voeding en meer fysieke activiteit) vergeleken met degenen die getrouwd blijven. Dit wijst erop dat scheiding, hoewel pijnlijk, soms een uiting is van een noodzakelijke zelfreflectie en herwaardering van de persoonlijke behoeften in een relatie die structureel al ongezond was. De menopauze fungeert in dat geval als de breekpunt, niet als de oorspronkelijke oorzaak.

Table VI.1: De Gekwantificeerde Impact en de HRT-Preventiepotentie

V. Een Wereldwijd Perspectief: Culturele Invloeden op de Relationele Impact van Menopauze

5.1 Westerse Devaluatie versus Traditionele Waardeverhoging

Hoewel de biologische transitie van de menopauze universeel is, is de mate waarin deze transitie leidt tot relationele breuken sterk gemedieerd door de socio-culturele context. In Westerse patriarchale culturen wordt de oudere vrouw vaak maatschappelijk gedevalueerd, gelabeld als “onaantrekkelijk, ongelukkig, nutteloos”. Dit negatieve maatschappelijke kader versterkt de psychologische symptomen van de menopauze, zoals een negatief zelfbeeld en onzekerheid. De overgang wordt een bron van schaamte en interne stress die onvermijdelijk de relatie onder druk zet.

In scherp contrast hiermee vertegenwoordigt de menopauze in veel andere culturen een transformatie naar een “krachtigere versie van onszelf” en kan het leiden tot een toename in sociale en spirituele status. Dit maatschappelijk respect fungeert als een psychologische buffer.

5.2 De Aziatische Ervaring: Symptoomverschillen en Sociale Steun

De Aziatische context biedt specifieke inzichten in de culturele moderatie van de menopauze. Hoewel sommige vroege gedachten suggereerden dat menopauzale symptomen uniek waren voor het Westen, tonen recentere studies aan dat de menopauze en haar gevolgen wereldwijd vergelijkbaar zijn, zij het met variaties in prevalentie en type symptomen.

De incidentie van vasomotorische symptomen (VMS), zoals opvliegers, blijkt significant lager te liggen bij Aziatische vrouwen dan bij hun Westerse tegenhangers. Het ontbreken van deze acute fysiologische stressoren vermindert de primaire bron van chronische slaapstoornissen en daarmee de daaruit voortvloeiende prikkelbaarheid en relationele irritatie.

Hoewel Aziatische vrouwen ook fysieke en psychologische veranderingen ervaren die hun seksuele en sociale leven beïnvloeden, ligt de nadruk op de behoefte aan steun van familie en vrienden. Wanneer het huwelijk in culturen met sterke familiebanden dient als een vitaal emotioneel en sociaal anker , is de kans dat de menopauze de directe oorzaak is van een echtscheiding structureel lager.

De maatschappelijke respectbuffer en de fysiologisch mildere aanvang van de symptomen creëren een omgeving waarin de relatie de biologische veranderingen effectiever kan opvangen. De premisse van “onherkende overgang leidt tot scheiding” is dus primair een crisis van de Westerse samenleving, versterkt door culturele devaluatie en een hoog VMS-profiel.

VI. Strategische Conclusies en Beleidsaanbevelingen voor de Benelux

6.1 De Klinische, Juridische en Sociale Kosten van Onwetendheid

De gedetailleerde analyse bevestigt de validiteit van de premisse: een aanzienlijk deel van de scheidingen in de leeftijdsgroep van 40 tot 55 jaar in Westerse landen wordt gecompromitteerd door de misattributie van onbehandelde perimenopauzale symptomen aan fundamentele huwelijksproblemen.

De kosten van deze onwetendheid zijn immens. Onnodige scheidingen leiden tot een verslechtering van de mentale gezondheid van beide partners en verslechterde ouder-kindrelaties, vooral voor vaders van 50 jaar en ouder. De economische kosten omvatten het onnodige gebruik van antidepressiva en de kosten van ziekteverzuim als gevolg van misdiagnose als burn-out of depressie.

Bovendien is de juridische sector onvoldoende toegerust om deze complexiteit aan te pakken. Familierechtadvocaten en mediators moeten worden opgeleid in de medische context van mid-life scheidingen. Het is cruciaal om de bemiddelingstaal te transformeren van een focus op ‘wie heeft schuld’ naar ‘wat is de medische oorzaak van de gedragsverandering’, waardoor stellen de kans krijgen om hun relatie te herstellen door middel van medische interventie in plaats van juridisch conflict.

Lees ook: Is de overgang een fase waarin je wordt gedwongen te leren LEVEN in plaats van OVERLEVEN?

6.2 Beleidsvoorstellen voor de Benelux (NL/BE)

Om de klinische en sociale crisis van de onherkende menopauze in de Benelux tegen te gaan, zijn de volgende strategische aanbevelingen noodzakelijk:

1. Verplichte Scholing Eerstelijnszorg: Er moet onmiddellijk een verplichte en uitgebreide bijscholing worden ingevoerd voor huisartsen over de perimenopauze en de complexe overlap met psychische klachten (burn-out, angst, depressie). Deze scholing moet de nadruk leggen op differentiaaldiagnose van hormonale oorzaken en het proactief screenen op menopauzale symptomen bij vrouwen in de risicoleeftijdsgroep.

2. Subsidie en Erkenning van Gespecialiseerde Zorg: De toegang tot gespecialiseerde menopauzale zorg, zoals consultaties bij menopauzeconsulenten en gespecialiseerde gynaecologen (zoals vertegenwoordigd in klinieken in België en Nederland ), moet financieel beter worden vergoed en erkend. Dit zorgt ervoor dat vrouwen met ernstige, complexe klachten snel de juiste hormonale en psychologische ondersteuning krijgen.

3. Multidisciplinair Protocol voor Relatietherapie: Er moet een nationaal protocol worden ontwikkeld voor relatietherapeuten, seksuologen, en mediators. Dit protocol moet standaard de hormonale status van de vrouw meenemen bij echtscheidingszaken in de leeftijdsgroep van 40–55 jaar. Dit vereist een samenwerkingsverband tussen de GGZ, de endocrinologie en de juridische sector, gericht op het onderscheid tussen hormonale en structurele relationele problemen.

4. Publieke Educatiecampagnes Gericht op Partners: Er moeten gerichte publieke educatiecampagnes worden gevoerd die zowel vrouwen als mannen informeren over de menopauzale symptomen en de directe invloed daarvan op de relatie. Het verhogen van de bewustwording over de rol van begrip, geduld en initiatief in open communicatie bij partners van vrouwen in de overgang is een cruciaal, niet-medisch preventiemiddel tegen onnodige relationele breuken.

Door de systemische misdiagnose van de menopauze als een mentale stoornis aan te pakken, kan de Benelux de vicieuze cirkel doorbreken waarin behandelbare biologische veranderingen leiden tot catastrofale en onomkeerbare sociale en juridische gevolgen.

Geraadpleegde bronnen:

De onderstaande referenties vormen de inhoudelijke onderbouwing van dit artikel.

• Stowe Family Law: Menopauze en echtscheiding – Over piek in echtscheidingen rond perimenopauze.
• Erasmus Universiteit: Grijze echtscheidingsrevolutie – Nederlandse trends in scheidingen bij vijftigplussers.
• Balance Menopause: Menopauze en relatiebreuk – 77% vrouwen noemt menopauze relatiefactor.
• LINDA: Mentale klachten tijdens overgang – Miskenning van symptomen als hormonale oorzaak.
• RUG: Hormonen en slaapstructuur – Hormonale invloed op slaapproblemen.
• Libresse: Libidoverlies tijdens de overgang – Invloed van progesteron op seksueel verlangen.
• Mediquality: Seksuele gezondheid en overgang – Belang van medische beoordeling bij dyspareunie.
• CNV: Burn-out door werk en overgang – 17% vrouwen ervaart burn-out door combinatie.
• IMS White Paper: HST-richtlijnen 2024 – Hormoontherapie als eerstelijnsbehandeling.
• PubMed: HST en mentale gezondheid – Mogelijke selectiebias in studies over HST.

Toon meer bronnen

Gerelateerde artikelen

Is de overgang een fase waarin je wordt gedwongen te leren LEVEN in plaats van OVERLEVEN?

Wat feminisme ons heeft wijsgemaakt: 5 misvattingen die nog steeds invloed hebben

Gedraag je alsof de pil niet bestaat zegt Louise Perry

Alles wat je moet weten over de Menopauze – van voeding tot Seksueel welzijn – Skyscraper Lifestyle Gids

De Antidepressiva-val: Hoe het systeem je ziek houdt (en hoe je ontsnapt).

Veelgestelde vragen

Heeft de overgang invloed op je relatie?

Hormonale schommelingen kunnen leiden tot prikkelbaarheid, slaapproblemen en minder zin in seks. Deze factoren zorgen geregeld voor spanning en miscommunicatie. Met kennis, geduld en gerichte ondersteuning blijft verbinding mogelijk.

Op welke leeftijd pieken scheidingen en hoe past de overgang daarin?

Statistieken laten een piek zien tussen 40 en 50 jaar. Dat is dezelfde levensfase waarin veel vrouwen door de (peri)menopauze gaan, waardoor bestaande spanningen sneller zichtbaar worden.

Welke overgangsklachten spelen het meest mee in relatieproblemen?

Stemmingswisselingen, slecht slapen, opvliegers, vaginale droogheid en verminderd libido worden het vaakst genoemd. Deze klachten beïnvloeden energie, intimiteit en geduld in het dagelijks samenzijn.

Wat kunnen partners doen om elkaar beter te ondersteunen?

Open gesprekken plannen, duidelijke grenzen en rustmomenten afspreken, taken verdelen en samen keuzes maken rond leefstijl en zorg. Luisteren en erkenning geven werkt de-escalerend.

Wanneer schakel je professionele hulp in?

Bij aanhoudende ruzie, terugkerende afstand of seksueel ongemak is begeleiding door huisarts, overgangsconsulent of relatietherapeut zinvol. Een mediator helpt wanneer scheiden wordt overwogen.

Ontvang je gratis exemplaar van Wie Ben Jij? en krijg inzichten en updates die je helpen bij je persoonlijke groei.

"Antwoorden op de belangrijkste vraag die je jezelf kunt stellen, vanuit een spiritueel filosofisch perspectief."

Naam*

E-mailadres*

Email

Stuur mij het gratis e-book