Ken Jij De Verschillen Tussen Compassie, Empathie en Sympathie?

In ons dagelijks leven worden de begrippen compassie, empathie en sympathie vaak door elkaar gehaald.

Hoewel ze allemaal te maken hebben met het begrijpen en invoelen van andermans emoties, zijn het eigenlijk heel verschillende concepten met duidelijke nuances.

Een beter begrip van deze verschillen kan ons helpen om op een meer bewuste en doeltreffende manier om te gaan met situaties waarin deze aspecten van menselijke interactie een rol spelen.

In dit blog gaan we dieper in op de precieze betekenis van compassie, empathie en sympathie.

We zullen ontrafelen wat ze gemeen hebben, maar vooral ook wat hun onderscheidende kenmerken zijn.

Door de unieke patronen van gedachten, gevoelens en gedragingen bij elk van deze concepten te belichten, kunnen we leren hoe we ze op de juiste momenten kunnen inzetten voor een meer constructieve en zinvolle omgang met onszelf en anderen.

Alvast 5 van de belangrijkste punten

Wat is compassie eigenlijk?

Compassie is een complexe staat van begrip, mededogen en hulpvaardigheid wanneer iemand lijdt. Het is een combinatie van cognitieve en emotionele processen, maar ook een drijfveer tot daadwerkelijk handelen. Compassie omvat het opmerken van andermans lijden, emotionele resonantie met die toestand, maar dan wel met de nuance van een stabiele, evenwichtige gemoedstoestand die ons in staat stelt effectief te reageren in plaats van overweldigd te raken.

Een sleutelaspect van compassie is de motivatie om het lijden te verlichten. Dit onderscheidt het van empathie en sympathie, die niet per se gepaard gaan met de wens tot hulpverlening. Bij compassie evalueren we de situatie van de ander én onze eigen mogelijkheden om te helpen. Onderzoek toont aan dat compassie hersengebieden activeert die verband houden met zorgmotivatie en het voorbereiden van zorggedrag.

Compassie is geen vluchtige emotie, maar een state of being die getraind en ontwikkeld kan worden, bijvoorbeeld in de Boeddhistische traditie. Het veronderstelt een bepaalde mentaliteit waarin we beseffen dat we allemaal onderling verbonden zijn, en waarin we in staat zijn stresssignalen beheerst te reguleren. Dit alles tezamen maakt compassie tot een krachtiger en duurzamer hefboom voor een rechtvaardige, zorgzame samenleving dan empathie of sympathie alleen.

Empathie, sympathie en de rol van emotieregulatie

Empathie is de toestand waarin je feilloos aanvoelt wat een ander ervaart – je resoneert als het ware met de emotionele staat van die persoon. Bij sympathie daarentegen, ervaar je niet dezelfde emotie als de ander. Bij sympathie voel je typisch verdriet, zorg of medelijden omdat iemand anders iets negatiefs meemaakt. Het verdriet van een bevriend koppel bij een miskraam zou bijvoorbeeld sympathie kunnen oproepen bij anderen.

Er schuilt een belangrijk verschil tussen empathie en sympathie in de manier waarop je emotioneel reageert op andermans situatie. Excessieve empathie kan problematisch zijn omdat sterke negatieve emoties zoals angst, verdriet of woede zomaar kunnen overslaan, wat stressvol en overweldigend kan aanvoelen. Daarom vereist empathie een vermogen tot emotieregulatie om niet te verzanden in zulke intense spiegelemoties.

Het werkelijke verschil: de drijfveer tot hulpverlening

Hoewel compassie empathische processen omvat, zoals het aanvoelen van andermans lijden, is de echte kern van compassie de drijfveer om actief bij te dragen aan het verlichten van dat lijden. Die component ontbreekt bij zowel empathie als sympathie. Bij empathie en sympathie beperkt het zich tot de emotionele resonantie, terwijl het bij compassie ook gepaard gaat met de motivatie om zorggedrag te vertonen.

We zouden kunnen stellen dat compassie de impliciete vraag “wat kan ik hieraan doen?” omvat, terwijl empathie en sympathie daar niet noodzakelijkerwijs mee gepaard gaan. Onderzoek toont aan dat compassie hersengebieden activeert die coderen voor de motivatie om te helpen en om tot actie over te gaan, zoals de voorhersenen en delen van de hersenen die te maken hebben met de beloning van zorggedrag.

Dit verlangen om te interveniëren en te steunen is dus het fundamentele kenmerk van compassie dat het onderscheidt van empathie en sympathie. Die motivatie om hulp te verlenen heeft belangrijke implicaties, niet alleen voor de persoon die lijdt, maar ook voor de bredere maatschappelijke samenhang en solidariteit.

Compassie gaat verder: universeel en onvoorwaardelijk

Een ander onderscheidend kenmerk van compassie is dat het zich uitstrekt naar alle anderen, ongeacht groepsverbanden, relaties of sociale afstand. Bij empathie en sympathie is er vaak een grotere beperking naar mensen die dicht bij ons staan of tot dezelfde groep behoren, terwijl compassie verder reikt en meer universeel van aard is.

Zo wordt in veel tradities en filosofieën compassie gezien als onvoorwaardelijk en verondersteld het een houding van fundamentele gelijkwaardigheid tussen alle mensen. Compassie erkent dat we allemaal menselijke wezens zijn die op gelijke voet kwetsbaarheid en lijden kunnen ervaren. Het overstijgt de neiging om enkel met de eigen groep te empathiseren en strekt zich in principe uit naar eenieder die lijdt, ongeacht afkomst, geloof of maatschappelijke status.

Deze universele menselijkheid die in compassie besloten ligt, contrasteert met de vaak selectievere aard van empathie en sympathie. Daar is vaker sprake van een gemedieerde respons die afhangt van de specifieke ander in kwestie. Onderzoek wijst uit dat mensen meer geneigd zijn zich open te stellen voor de emoties van mensen die ze als deel van hun ‘ingroup’ beschouwen. Voor ‘outgroups’ lukt dat veel minder gemakkelijk.

Compassie daarentegen, ontstijgt die gewoonte van in- en uitsluiting. Het is een onvoorwaardelijk verlangen alle lijden te verlichten, zonder aanzien des persoons. Mensen met een sterk ontwikkelde compassiehouding zijn in staat die attitude te ervaren ten aanzien van vrienden, vijanden en onbekenden. Het is een bron van verbinding in plaats van verwijdering tussen mensen.

Hoe ontwikkel je een compassievolle houding?

Het vermogen tot compassie ligt in ons allemaal besloten, als een natuurlijke menselijke eigenschap. Toch vereist het aanzienlijke training en discipline om die houding volledig tot bloei te laten komen. Volgens veel tradities zoals de Boeddhistische psychologie, is compassie een vaardigheid die stapsgewijs kan worden ontwikkeld door te werken aan een aantal kerncomponenten.

Een eerste vereiste is het aanleren van aandachtsregulatie door middel van meditatie of mindfulnesstraining. Dit stelt ons in staat om onze aandacht te richten zonder afgeleid te raken door storende gedachten of emoties. Onderzoek toont aan dat ervaren mediterenden grotere hersenactiviteit vertonen in gebieden die te maken hebben met aandacht en emotieregulatie.

Vervolgens is het van belang inzicht te ontwikkelen in de diepere aard van het zelf, het lijden en onze onderlinge verbondenheid met anderen. Door zelfonderzoek en overdenking realiseren we ons dat we niet de losstaande, individuele eilanden zijn die we dachten te zijn. We maken allemaal deel uit van een groter geheel van wederzijdse afhankelijkheid.

De voordelen van een compassievolle levenshouding

Het ontwikkelen van een meer compassievolle levenshouding heeft tal van voordelen, niet alleen voor anderen maar ook voor onszelf. Allereerst kunnen we een hogere mate van verbondenheid en zingeving ervaren door de erkenning dat we onderdeel zijn van een groter geheel van onderlinge verbondenheid. Meeleven met anderen brengt een gevoel van warmte, voldoening en transcendentie met zich mee.

Daarnaast blijkt uit onderzoek dat een compassievolle attitude bijdraagt aan een verminderde stressrespons, betere emotieregulatie en een algemeen gevoel van welbevinden. Door met aandacht en acceptatie naar emoties te kijken, in plaats van ze te onderdrukken of ermee mee te gaan, kunnen we emotionele situaties beter overzien en er effectiever mee omgaan.

Ten slotte draagt compassie bij aan meer prosociaal gedrag en vermindert het conflicten en agressie. Doordat we de behoeften van anderen erkennen als gelijkwaardig aan de onze, zullen we vaker geneigd zijn tot hulpvaardigheid en solidariteit. Een samenleving met veel compassievolle burgers is een meer rechtvaardige, zorgzame en vreedzame samenleving.

Zelfcompassie en compassie versterken elkaar in een positieve cyclus

Hoe meer je in staat bent om met wijsheid en acceptatie naar jezelf te kijken, des te gemakkelijker zal het ook zijn om die houding naar anderen toe aan te nemen. En andersom zal het oefenen van compassie voor anderen bijdragen aan een meer zorgzame en ondersteunende houding jegens jezelf. Het is een levenshouding die zichzelf verdiept en bekrachtigt naarmate je er meer ervaring mee opdoet.

Conclusie

Compassie, empathie en sympathie zijn nauw verwante concepten die allemaal te maken hebben met het invoelen en erkennen van andermans emoties. Toch zijn er cruciale verschillen. Compassie onderscheidt zich door de motivatie en drijfveer om daadwerkelijk bij te dragen aan het verlichten van lijden. Het is een complexe staat van emotionele resonantie, gecombineerd met wijsheid en inzicht over onze onderlinge verbondenheid als menselijke wezens.

Door meer inzicht te krijgen in deze verschillen, kunnen we deze vermogens gerichter inzetten om op een bewustere, effectievere en menselijkere manier om te gaan met situaties waarin anderen worstelen. Compassie is daarbij een krachtig hulpmiddel om niet alleen lijden te verzachten, maar ook meer vreedzame verbindingen tussen mensen tot stand te brengen.

Geraadpleegde bronnen:

• Clement-Thiel, K.L. and Singer, T. (2023) Een Patroontheorie van Compassie: Onderscheiding van Empathie en Sympathie – Trends in Cognitive Sciences
• Keltner, D. (2019) Medeleven als basis voor Moreel Beslissen – Jaarlijkse Overzichten Psychologie

Veelgestelde vragen

Wat is het grootste verschil tussen compassie en empathie?

Het grootste verschil is dat compassie naast het resoneren met andermans emoties, ook de motivatie en bereidheid omvat om daadwerkelijk actie te ondernemen om die persoon te helpen en diens lijden te verlichten. Bij empathie blijft het beperkt tot alleen het invoelen van de emotie.

Is compassie niet gewoon een vorm van extreme empathie?

Nee, compassie gaat verder dan alleen het overnemen van iemands emotionele staat zoals bij empathie. Het omvat additionele componenten zoals emotieregulatie, inzicht in onze onderlinge verbondenheid, en de concrete motivatie om te helpen. Compassie is een complexer patroon van cognitie, emotie en gedrag.

Hoe kan ik meer compassievol worden?

Je kunt werken aan het ontwikkelen van een meer compassievolle houding door te oefenen met meditatie, mindfulness en zelfonderzoek. Zo krijg je meer inzicht in je eigen gedachtepatronen en emoties, en leer je die met wijsheid en acceptatie te bezien. Ook helpt het je te realiseren dat we allen deel uitmaken van een groter geheel.

Kan ik alleen compassievol zijn voor dierbaren of geldt het voor iedereen?

Volgens veel filosofieën en tradities is ware compassie onvoorwaardelijk en universeel. Het strekt zich uit naar alle mensen, ongeacht afkomst of persoonlijke band. Compassie erkent de fundamentele gelijkwaardigheid en onderliggende verbondenheid van alle menselijke wezens.

Helpt compassie ook mezelf of is het alleen voor anderen?

Compassie voor anderen en compassie voor jezelf gaan hand in hand. Door met mededogen en acceptatie naar jezelf te kijken, kun je beter omgaan met falen, tegenslag en tekortkomingen. Zelfcompassie vermindert zelfkritiek, stress en negatieve gedachtepatronen. Het stelt je in staat jezelf met warme ondersteuning en begrip tegemoet te treden, in plaats van door te schieten in zelfveroordeling. Onderzoek toont aan dat mensen met meer zelfcompassie over het algemeen gelukkiger, veerkrachtiger en productiever zijn.