Hoeveel zorgen moet je je maken over kwik in tonijn en andere vissoorten? Experts geven hun mening.
Ahi steak. Akami sashimi. Albacore op zuurdesem. Of je nu geelvintonijn hebt gerookt op de grill of skipjack op een broodje hebt gesmeerd, de kans is groot dat je onlangs tonijn hebt gegeten.
Gemiddeld eten Nederlanders een kilo van deze vis per jaar, meer dan welke andere zeevrucht dan ook, behalve garnalen en zalm. En dat is niet zonder reden: tonijn is smakelijk, veelzijdig, en de ingeblikte variant kost vaak niet meer dan een euro. Maar is het gezond voor je? Moet je je zorgen maken over de kwikinhoud? En hoe zit het met de gezondheid van onze oceanen?
Dit is wat je moet weten voordat je het volgende blikje openmaakt voor de lunch.
Is tonijn gezond?
Tonijn is ongeveer zo voedzaam als voedsel kan zijn. Het zit boordevol eiwitten, mineralen en vitamines, zegt Chris Vogliano, diëtist en onderzoeksdirecteur bij de educatieve non-profit Food and Planet. Het bevat meer selenium dan bijna elk ander stuk vlees. Daarnaast is tonijn laag in vet, merkt Dr. Vogliano op, maar dat betekent ook dat het minder omega-3 vetzuren bevat dan sommige andere vissoorten.
Er is geen groot verschil in voedingswaarde tussen ingeblikte tonijn, sushi en een tonijnsteak, voegt hij toe. Het bakken van de vis kan het vitamine D-gehalte verlagen, en bij het inblikken kunnen enkele voedingsstoffen verloren gaan, maar over het algemeen blijft de voedingswaarde grotendeels hetzelfde. De grootste gezondheidsbeperking van tonijn, zeggen experts, is het risico van kwik, een neurotoxine.
Dit zware metaal komt in de oceaan terecht voornamelijk door menselijke activiteiten zoals het verbranden van fossiele brandstoffen. Het wordt opgenomen door kleine organismen, werkt zich op door de voedselketen en hoopt zich op in grotere, langer levende soorten — zoals haaien, zwaardvissen en, ja, tonijn.
Bij hoge concentraties kan kwik ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken. Hoewel gevallen van kwikvergiftiging zeldzaam zijn in Nederland, maken experts zich zorgen over de langetermijneffecten van kwik op de hersenen. Hogere niveaus komen vaker voor bij stedelijke en kustpopulaties die meer zeevruchten consumeren.
Dus wat betekent dit voor tonijneters? Het antwoord is genuanceerd, omdat de hoeveelheid kwik afhangt van de soort tonijn — en er zijn vijftien soorten, die allemaal op je bord kunnen belanden. De kleinste (en vaak goedkoopste), zoals skipjack, bevatten zeer weinig kwik. Albacore en geelvin kunnen drie keer zoveel bevatten, terwijl grootoog en blauwvintonijn veel meer kwik kunnen bevatten, zegt Dr. Vogliano.
Omdat kwik vooral gevaarlijk is voor kinderen en zwangere vrouwen, publiceert de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) richtlijnen voor de consumptie van vis voor deze groepen. Ze raden aan om niet meer dan drie porties (of 350 gram) per week van ingeblikte ‘lichte’ tonijn te eten, of één portie albacore of geelvin als je zwanger bent, en minder voor kinderen onder de 12 jaar.
Voor de rest van ons stelt de NVWA geen limieten, maar experts zeggen dat een voorzichtige keuze zou zijn om dezelfde richtlijnen te volgen. Mensen die regelmatig tonijn eten, hebben vaak hogere kwikniveaus in hun bloed dan mensen die dat niet doen, hoewel het metaal na enkele maanden grotendeels uit het lichaam verdwijnt.
Zelfs in zeldzame bevestigde gevallen van kwikvergiftiging door het eten van vis herstellen de meeste patiënten na het aanpassen van hun dieet. Experts worstelen met de fundamentele spanning rond kwik en vis, net zoals consumenten dat doen. “Er is geen niveau dat helemaal risicovrij is,” waarschuwt Tracey J. Woodruff, directeur van het Environmental Research and Translation for Health-programma aan de Universiteit van Californië, San Francisco.
Aan de andere kant zijn er bewijzen dat het eten van vis hersenvoordelen kan hebben die opwegen tegen de gevaren. Dr. Woodruff vat het samen: “Als je een gezond volwassene bent en je eet het af en toe, is het waarschijnlijk, misschien, niet zo’n groot probleem.”
Is het eten van tonijn milieuvriendelijk?
Als je een kind van de jaren ’80 bent, herinner je je misschien dat dolfijnen ooit vaak werden gevangen in tonijnnetten. Dankzij jaren van activisme en hervormingen is dit tegenwoordig nauwelijks nog een probleem.
Toch heeft de tonijnvisserij nog steeds een negatieve impact, vooral in het buitenland. In tegenstelling tot zalm of garnalen, wordt bijna alle tonijn in het wild gevangen. Kleinere soorten, zoals skipjack en albacore, worden gevangen met enorme ringzegennetten die ook andere vissen vangen, wat hele ecosystemen aantast.
Maar kleinere tonijnsoorten kunnen duurzaam worden gevangen, vooral wanneer individuele vislijnen worden gebruikt, zoals steeds vaker het geval is voor producten van hogere kwaliteit. Grote tonijnsoorten vormen een ander probleem: er zijn gewoon niet veel vissen meer. De grootste blauwvintonijnen, die vaak naar Japanse markten worden verscheept, kunnen drie meter lang worden, evenveel wegen als een vleugel en meer dan een miljoen euro opleveren.
Deze toppredatoren zullen nooit zo talrijk zijn als de makreel of sardines die ze eten, en de visserij heeft hen ernstig bedreigd. De Pacifische blauwvintonijn, waarschijnlijk de tonijn die het grootste risico loopt door overbevissing, bevindt zich op slechts 10 procent van zijn historische populatie.
Dat is al een stuk beter dan de 2 procent waar het in 2010 op stond, maar visserij-experts maken zich nog steeds zorgen dat er niet genoeg zijn om brede consumptie te ondersteunen.
Betere tonijn kopen
Als je de meest duurzame en veilige tonijn wilt kiezen, begin dan met het etiket. “Als ik iemand één ding zou moeten vertellen, en ze willen weten hoe ze duurzame tonijn kunnen eten, dan zou ik kiezen voor hengel- en lijngevangen of met trollijn gevangen tonijn,” zegt Andre Boustany, een visserijbioloog bij het Monterey Bay Aquarium die hun zeevruchtengidsen adviseert.
Op een blik duurzame tonijn staat meestal vermeld hoe de dieren zijn gevangen — met hengel en lijn, met “troll” of “vrije school.” Dit betekent dat er stappen zijn ondernomen om alleen de tonijn te vangen en niet alles wat in de buurt zwemt, en dat de visserijen waarschijnlijk goed beheerd zijn.
Als er geen vermelding is van hoe de tonijn is gevangen, of als er “chunk light” op staat, betekent dit waarschijnlijk dat de vis is gevangen met een ringzegen en dat dit gepaard gaat met een grotere ecologische voetafdruk. Duurzaam gevangen tonijn in blik is over het algemeen duurder — het begint bij drie à vier euro, zegt Dr. Boustany, terwijl hij wijst naar een stapel blikjes in zijn kantoor die hij gebruikt voor zijn lunchsalades.
Maar dat is nog steeds relatief goedkoop voor een maaltijd, voegt hij toe, en de kwaliteit is vaak beter, omdat netten de vis beschadigen. Bij de viskraam en in restaurants raden veel natuurbeschermingsexperts aan om blauwvintonijn te vermijden, hoe het ook is gevangen. Maar geelvin, dat ook geschikt is voor mooie steaks en sashimi, kan duurzaam worden gevangen.
Zoek naar vis die in de Stille Oceaan met een hengel is gevangen, zeggen experts, of gecertificeerd is door een groep zoals de Marine Stewardship Council. Vermijd vis uit de Indische Oceaan, waar visregels slecht worden nageleefd, zegt Dr. Boustany. Als kwik je grootste zorg is, is de soort tonijn nog belangrijker.
Blauwvintonijn en grootoogtonijn bevatten vaak de meeste kwik. Skipjack is je veiligste keuze, terwijl albacore (vaak gelabeld als “witte tonijn”) en geelvin waarschijnlijk meer kwik bevatten. Goedkopere “lichte” tonijn is vaak een combinatie van skipjack en albacore, dus let goed op bij het winkelen.
Zelfs de experts genieten af en toe van een maaltijd met tonijn. “Ik houd van een goed tonijnsandwich met wat augurk en een beetje mayonaise of olijfolie en citroen,” zegt Dr. Vogliano. “Ik maak me persoonlijk geen zorgen over kwik, omdat ik het niet elke dag eet.”
Dr. Woodruff bestelt soms tonijn in sushirestaurants, maar ze probeert andere vis te kopen op de markt bij haar in de buurt. “Heb je ooit zwarte kabeljauw gehad? Ongelofelijk lekker,” zegt ze. “Het is klein, en ze vangen het hier lokaal in Californië. Dus het is een echte win-win-vis.”
Veelgestelde vragen
Hoeveel tonijn kan ik veilig eten per week?
Experts raden aan om niet meer dan drie porties per week te eten van ingeblikte tonijn, vooral voor kinderen en zwangere vrouwen.
Welke tonijn bevat de minste hoeveelheid kwik?
Skipjack bevat de minste hoeveelheid kwik en is daarom een veiligere keuze dan grotere soorten zoals blauwvintonijn.
Is er duurzame tonijn te koop?
Ja, kies voor hengel- en lijngevangen tonijn of tonijn met een Marine Stewardship Council-certificering voor de meest duurzame keuze.
Like ons op Facebook om meer artikelen zoals deze in je feed te zien verschijnen die je anders zou missen.
