In periodes waarin veel in beweging is, kan het helpen om te zoeken naar een vorm van innerlijke stabiliteit. Dit artikel reikt 10 strategieën aan die helpen bij het versterken van mentale veerkracht en het omgaan met situaties die je niet volledig in de hand hebt.
Waarom voelt onzekerheid zo intens?
“Onzekerheid betekent gevaar. Als je hersenen niet weten wat er om de hoek komt kijken, kunnen ze je niet beschermen tegen gevaar. Wanneer zekerheid in twijfel wordt getrokken, slaan je instincten op hol en proberen je direct aan te zetten tot actie en je naar veiligheid te brengen.” [1]
Ik denk nog weleens terug aan het moment dat mijn kinderen meegingen op schoolreis naar Zuid-Limburg, groep 5. De een was net hersteld van ziekte, de ander droeg een armbrace. Mijn hoofd draaide overuren: zouden ze kunnen slapen, wat zouden ze eten, misten ze thuis? Wat als er iets misging?
Drie dagen lang zat ik ermee in m’n maag. En toen kwamen ze terug — stralend, vol verhalen, alsof het het beste uitje van hun leven was geweest. De spanning viel van me af, maar die periode van wachten en niets kunnen doen voelde alsof ik zelf op de proef werd gesteld.
Het gevoel van onzekerheid hoeft geen signaal te zijn dat er gevaar dreigt. Maar je lijf reageert alsof dat wél zo is. Daarom is het waardevol om te onderzoeken welke dingen je concreet kunt doen om beter met dat gevoel om te gaan.
Wat kun je doen bij gevoelens van onzekerheid?
De een lijkt beter om te kunnen gaan met onvoorspelbare situaties dan de ander. Maar voor iedereen geldt dat het leven momenten kent waarop het moeilijk te overzien is. Of het nu gaat om gezondheid, werk, relaties of de grotere thema’s van deze tijd — grip voelen begint vaak bij kleine stappen.
1. Zoek perspectief
Als je midden in spanning zit, is het moeilijk om helder te denken. Juist dan kan het helpen om tijdelijk afstand te nemen van je gedachten en zorgen. Het verhaal in je hoofd is zelden een exacte afspiegeling van de werkelijkheid.
Stel je voor dat je naar jouw leven kijkt zoals je naar een documentaire zou kijken. Wat valt je op? Welke adviezen zou je geven aan diegene op het scherm? Even uitzoomen opent vaak een ruimte die je eerst niet zag.
Perspectief ontstaat ook door je te verbinden met je waarden. Wat vind jij echt belangrijk? Toen ik dit artikel schreef, zat mijn dochter van tien met een vriendin aan tafel. Ik vroeg hoe zij omgaan met onzekerheid. Haar vriendin dacht even na en zei toen: “Ik was bang dat mensen me niet aardig zouden vinden. Toen dacht ik: ik vind mezelf aardig. En als zij me niet aardig vinden, dan zijn het misschien niet de juiste mensen voor mij.”
Zo eenvoudig, zo raak. Duidelijkheid over wat voor jou telt, geeft houvast — ook als dingen om je heen niet vaststaan.
Die jonge vriendin verwoordde iets wat velen van ons pas veel later ontdekken: duidelijkheid over wat belangrijk is, maakt het leven eenvoudiger. Stilstaan bij wat voor jou telt helpt om houvast te vinden op momenten dat alles lijkt te schuiven.
In periodes waarin alles aan je trekt, ontstaat al snel de neiging om genoegen te nemen met een ritme dat niet meer voedt. Je hoeft jezelf daar niet in vast te zetten.
Als het begint te wringen en je voelt dat iets in beweging wil komen, onderzoek dan die impuls. Niet om alles om te gooien, maar om ruimte te maken voor verandering.
Perspectief kan ook groeien uit het contact met je overtuigingen. Voor sommige mensen is dat het besef dat gebeurtenissen betekenis hebben, ook als je die nog niet direct kunt aanwijzen. Dat soort ankerpunten kunnen helpen om stabiel te blijven, juist wanneer het om je heen beweegt.
2. Uitgraven
Veel angsten blijven vaag zolang je ze niet benoemt. Door het onbewuste naar boven te halen, breng je beweging in wat eerder vast zat. Wie onzekerheid voelt, weet vaak niet precies waar dat gevoel vandaan komt.
De uitdrukking “Benoem het om het te temmen” komt van neuropsychiater Dan Siegel. Hij beschrijft hoe het rationele brein het emotionele brein kan kalmeren — als je gevoelens leert herkennen en benoemen.
Dit heet ook wel ‘affectlabeling’: emoties in woorden vatten. Daarmee rem je de overreactie van de amygdala — het deel van je hersenen dat alarm slaat bij dreiging — wat ruimte geeft voor rust en overzicht.[2]
Je kunt dit doen door te schrijven, praten of tekenen wat je ervaart. Het maakt niet uit hoe — als het maar uit je hoofd komt. Soms moet je meerdere lagen afpellen.
Stel: je overweegt te solliciteren, maar twijfelt. Vraag jezelf af: waarom? Misschien denk je eerst: “Wat als het financieel niet uitkomt?” Maar als je eerlijk bent, speelt er meer. Misschien ben je bang dat je het inhoudelijk niet aankunt. Of dat je tekortschiet.
Blijf vragen stellen tot je bij de kern bent. Daar waar het ongemak écht zit. Pas dan kun je het gericht aanpakken.
3. Aanvaarding
Acceptatie klinkt soms alsof je iets opgeeft. In werkelijkheid gaat het om erkennen wat er is, zonder er tegen te vechten. Zodra je erkent dat de situatie openligt, kun je ermee werken.
Onderzoek laat zien dat onzekerheid over een pijnprikkel meer stress oproept dan zekerheid over diezelfde prikkel. Mensen die misschien een schok krijgen, ervaren meer spanning dan mensen die weten dat die er komt — of juist niet.[3]
Als je weet dat de uitkomst onvoorspelbaar is, ontstaat er ruimte om daarmee te leren leven. Je hoeft niets te forceren, alleen te blijven bij wat wél helder is.
4. Denk het doemscenario door
Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar het kan helpen om eens door te denken wat er gebeurt als het fout gaat. Je geest produceert vaak allerlei rampscenario’s, waarvan het grootste deel nooit werkelijkheid wordt. Door ze bewust uit te spelen, haal je er de angel uit.
Vraag jezelf bij elk doembeeld af: is dit mogelijk, aannemelijk of waarschijnlijk? Veel zorgen vallen in de eerste categorie. Door dat hardop te benoemen, activeer je het rationele deel van je brein. En dat helpt om de angst op afstand te houden.
Heb je dat gedaan? Dan kun je ook de andere kant verkennen. Wat als het wél lukt? Wat als het verrassend goed uitpakt? Levenscoach Jenn Perell noemt dit “tegenovergesteld buitengewoon”: je speelt het best mogelijke scenario uit, net zo levendig als je dat bij het slechte doet.
Stel: je staat op het punt om een presentatie te geven. Je hoofd roept: “Ik ben niet goed voorbereid. Wat als ik door de mand val?” Maar je kunt net zo goed zeggen: “Ik heb dit voorbereid. Ik kan reageren op elke vraag. Ik blijf rustig en aanwezig. Misschien verbaas ik mezelf wel.” Het verschil zit ‘m in welk verhaal je voedt.
5. Breng je invloed in kaart
In elke situatie zijn er dingen die je kunt beïnvloeden, en zaken waar je geen grip op hebt. Hoe meer je focust op het eerste, hoe stabieler je wordt. Maar in stress voel je vaak het tegenovergestelde: alsof alles je overkomt.
Het helpt om te benoemen wat je wél weet. Bijvoorbeeld: als je relatie onder druk staat, kun je misschien niets voorspellen over de uitkomst. Maar je weet wél dat je een vast inkomen hebt, werk dat je voldoening geeft, en mensen om je heen die er voor je zijn. Dat soort ankerpunten geven stevigheid.
Ook je eigen reactie is iets waar je invloed op hebt. Hoe je met emoties omgaat. Hoe je betekenis geeft aan wat er gebeurt. De Oostenrijkse psychiater Victor Frankl, die de Holocaust overleefde, vatte dit treffend samen:
“Alles kan ons worden afgenomen, behalve één ding: de laatste menselijke vrijheid – om onze houding te kiezen in elke gegeven situatie, om onze eigen weg te kiezen.”
Dat is geen oproep tot stoerheid, maar een herinnering: ergens zit altijd een keuze. Al is het klein.
6. Deel wat er speelt
Soms lucht het op om het gewoon hardop te zeggen. Wat je denkt. Wat je voelt. Wat je niet weet. Kwetsbaarheid hoeft niet groots of dramatisch te zijn — het begint bij een klein zinnetje als: “Ik weet het even niet.”
Onderzoek laat zien dat delen met iemand die je vertrouwt, niet alleen psychisch ontlast, maar ook lichamelijk stress verlaagt.[4] Toch houden veel mensen zich in. Ze willen niemand tot last zijn. Maar stel je voor dat het omgekeerd is — dat iemand die jij belangrijk vindt stil blijft uit diezelfde angst. Zou je dat willen?
Wie zich openstelt, geeft ook ruimte aan de ander. Soms ontstaat daar precies wat nodig is: begrip, verbinding, helderheid. En als het delen niet vanzelf gaat? Een goede coach, therapeut of arts kan ook helpen om woorden te geven aan wat je voelt.
7. Breng jezelf terug naar het nu
“Als je depressief bent, leef je in het verleden. Als je angstig bent, leef je in de toekomst. Als je vrede hebt, leef je in het heden.” – Lao Tzu
Veel spanning ontstaat in je hoofd, in gedachten over wat al geweest is of wat nog kan gebeuren. Aanwezig zijn bij wat nu speelt, helpt om die stroom te onderbreken.
Misschien maak je je zorgen om iemand die je dierbaar is. In plaats van vooruit te lopen op wat zou kunnen gebeuren, kun je bewust stilstaan bij wat er op dit moment wél is. Dankbaarheid uitspreken. Tijd maken om te luisteren. Iets zeggen wat je nog wilde zeggen. Juist dat soort kleine gebaren brengen je terug in verbinding.
8. Mediteer — of adem gewoon
Meditatie staat bekend als techniek om je zenuwstelsel tot rust te brengen. Je schakelt van een staat van alertheid naar herstel, waardoor je lichaam én geest minder gespannen aanvoelen.
Maar het hoeft niet groots. Je hoeft niet op een kussen te zitten om te vertragen. Een wandeling op blote voeten in het gras of op het strand werkt ook. Of simpelweg: je adem volgen.
Adem een paar keer bewust in en uit. Voel hoe de lucht beweegt. Zonder iets te willen veranderen. Alleen aanwezig zijn. Vaak is dat al genoeg om je systeem een signaal van veiligheid te geven.
9. Onderhoud de basis
Onzekerheid vraagt veel van je. Juist daarom is zelfzorg geen luxe, maar noodzaak. Zorg goed voor je lijf, zodat het jou kan blijven dragen — ook in periodes van spanning of verandering.
Kijk naar de fundamenten: slaap, voeding, beweging. Rust uit wanneer dat nodig is. Eet voedzaam. Blijf in beweging, ook al is het maar een wandeling. Daarmee geef je je lichaam wat het nodig heeft om stress te verwerken en veerkracht op te bouwen.
Je kunt hieraan toevoegen wat bijdraagt aan herstel: koude blootstelling, stilte, creativiteit, natuur, of juist verbinding. Probeer verschillende dingen uit en merk wat bij jou past. Maak daar bewust ruimte voor.
10. Sta open voor wat zich aandient
Onzekerheid voelt vaak ongemakkelijk. Maar het is ook een ruimte waar nog alles mogelijk is. Wanneer iets nog niet vastligt, kan er iets nieuws ontstaan. Niet altijd zichtbaar. Soms pas achteraf herkenbaar.
Als je je openstelt voor dat proces, geef je jezelf ruimte om te groeien. Nieuwe vaardigheden leren. Je grenzen verleggen. Keuzes maken die eerder niet in beeld waren. Niet omdat het moet — maar omdat er ruimte is.
Onzekerheid hoort bij het leven. Dat zal niet verdwijnen. Wat wel verandert, is hoe je ermee omgaat. Hoe je blijft ademen terwijl je niets zeker weet. Hoe je keuzes maakt, zelfs zonder garanties. Hoe je steeds opnieuw zoekt naar rust in jezelf, te midden van alles wat nog openligt.
Geraadpleegde bronnen:
- The Biggest Cause of Anxiety and Depression is Uncertainty
- Mindsight: The New Science of Personal Transformation
- The Worst Kind of Uncertainty
- How to Be Emotionally Healthy in an Unhealthy World
Deze artikelen vind je misschien ook interessant
Veelgestelde vragen
Waarom voel ik me zo gestrest door onzekerheid?
Onzekerheid activeert je instincten, waardoor je brein probeert je te beschermen tegen potentieel gevaar. Wanneer je niet weet wat er gaat gebeuren, kan dit leiden tot een gevoel van controleverlies en angst.
Hoe kan ik meer perspectief krijgen in een onzekere situatie?
Probeer je situatie te bekijken als een neutrale waarnemer of focus op je persoonlijke waarden. Door afstand te nemen en je te richten op wat belangrijk is, kun je inzichten en oplossingen vinden die je eerder niet zag.
Wat betekent acceptatie in de context van onzekerheid?
Acceptatie betekent niet dat je opgeeft, maar dat je erkent en je verzoent met de realiteit van de situatie. Door te accepteren dat dingen onzeker zijn, kun je stoppen met hopen op een andere uitkomst en je richten op het omgaan met wat er is.
