Roken in Nederland: hardnekkige cijfers, kwetsbare realiteit
In 2022 overleden naar schatting 20.220 mensen in Nederland aan aandoeningen veroorzaakt door roken. Dat blijkt uit gegevens van het Trimbos-instituut en VZinfo. Daarmee is roken verantwoordelijk voor ongeveer 9,4% van de totale ziektelast in Nederland. De meest voorkomende doodsoorzaken zijn longkanker en hart- en vaatziekten — aandoeningen waarbij respectievelijk 82% en 85% van de sterfte terug te voeren is op tabaksgebruik.
De overheid voert sinds enkele jaren een pakket maatregelen uit om roken te ontmoedigen. Neutrale verpakkingen zijn sinds 2020 verplicht, en roken op onderwijsterreinen is verboden. Vanaf 1 juli 2024 is de verkoop van tabak en e-sigaretten verboden in supermarkten en horecagelegenheden. In 2030 mogen tabaksproducten nog uitsluitend verkocht worden in speciaalzaken (Rijksoverheid).
Toch blijft roken wijdverspreid. In 2023 gaf ongeveer 19% van de Nederlandse volwassenen aan te roken, waarvan 13,5% dagelijks (Trimbos). Ongeveer een derde van de rokers (34,4%) ondernam dat jaar een serieuze poging om te stoppen (CBS). Maar stoppen blijkt lastig. Velen keren terug naar het oude patroon, vaak uit gewoonte, soms uit stress, soms uit iets wat moeilijker onder woorden te brengen is.
De cijfers zijn scherp, maar de worsteling is vaak stil en intern — en daarin schuilt misschien wel het echte gewicht van roken.
Beleid zoals rookvrije zones en hogere accijnzen zijn waardevol, maar niet altijd voldoende. Wie wil toewerken naar een rookvrije generatie, heeft niet alleen regels nodig, maar ook begrip voor de redenen waarom mensen blijven roken. Het is een sociaal, psychologisch en lichamelijk patroon dat niet zomaar verdwijnt. Daar ligt de uitdaging voor overheid, zorg en samenleving gezamenlijk (Trimbos, VZinfo).
Wereldwijde impact van roken: 8 miljoen doden per jaar
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) sterven jaarlijks wereldwijd ongeveer 8 miljoen mensen door ziekten die samenhangen met roken. Dat cijfer omvat niet alleen actieve rokers, maar ook meer dan 1,2 miljoen mensen die overlijden aan de gevolgen van tweedehands rook (Tobacco Control BMJ).
De belangrijkste aandoeningen zijn ischemische hartziekte, chronische obstructieve longziekte (COPD) en verschillende vormen van kanker, waaronder longkanker en keelkanker. In totaal zijn er naar schatting meer dan 36 aandoeningen waarvan wetenschappelijk is aangetoond dat ze in verband staan met (vroegere of huidige) rookgewoonten. Dit wordt bevestigd door gegevens van het Global Health Observatory van de WHO.
De prevalentie van roken verschilt sterk per regio. In veel hoge-inkomenslanden is het aantal rokers de afgelopen twintig jaar gedaald — mede dankzij accijnsverhogingen, rookverboden op openbare plekken en publieke voorlichting. In lage- en middeninkomenslanden is de daling minder uitgesproken, en in sommige gevallen neemt het aantal rokers zelfs toe. Structurele ongelijkheid, beperkte toegang tot gezondheidszorg en agressieve marketing van de tabaksindustrie spelen daar een rol in (Tobacco Control BMJ).
In sommige landen sterft één op de vijf mannen aan de gevolgen van tabaksgebruik — vaak zonder ooit een arts te hebben gesproken over stoppen.
Voor wie cijfers zoekt over de mondiale ziektelast door roken zijn bronnen als de WHO, Global Health Data Exchange (GHDx) en Tobacco Control waardevolle databronnen. Ze geven inzicht in trends, regionale verschillen en beleidsimpact op wereldschaal.
Geraadpleegde bronnen:
De onderstaande referenties vormen de inhoudelijke onderbouwing van dit artikel.
-
Trimbos-instituut: Cijfers roken 2023 – Overzicht van rookgewoonten en stoppen met roken in Nederland.
-
VZinfo: Gevolgen van roken – Impact van roken op gezondheid en sterfte in Nederland.
-
Rijksoverheid: Beleid rookvrije generatie – Informatie over overheidsmaatregelen tegen roken in Nederland.
-
CBS: Ongezonde leefstijl 2022 – Statistieken over roken en volksgezondheid in Nederland.
-
Tobacco Control BMJ: Global smoking impact – Onderzoek naar wereldwijde sterfte en
Gerelateerde artikelen
Veelgestelde vragen over roken en gezondheid
Hoeveel mensen overlijden er jaarlijks in Nederland door roken?
Volgens het RIVM stierven in 2022 naar schatting 20.220 mensen in Nederland aan aandoeningen die samenhangen met roken. Daarmee is roken een van de grootste vermijdbare doodsoorzaken in ons land.
Wat doet de Nederlandse overheid om roken te ontmoedigen?
Sinds 2020 zijn neutrale verpakkingen verplicht en geldt er een rookverbod op onderwijsterreinen. Vanaf 1 juli 2024 is de verkoop van tabak en e-sigaretten in supermarkten en horeca verboden. In 2030 mogen tabaksproducten uitsluitend nog via speciaalzaken worden verkocht.
Hoe groot is de impact van roken op de volksgezondheid?
Roken is verantwoordelijk voor ongeveer 9,4% van de totale ziektelast in Nederland. De meeste sterfgevallen houden verband met longkanker en hart- en vaatziekten.
Welke gezondheidsproblemen worden wereldwijd het vaakst door roken veroorzaakt?
Wereldwijd leidt roken vooral tot ischemische hartziekten, COPD, longkanker en keelkanker. In totaal zijn meer dan 30 aandoeningen gerelateerd aan roken.
Wat is het wereldwijde sterftecijfer door tabaksgebruik?
Jaarlijks sterven wereldwijd zo’n 8 miljoen mensen aan ziekten die worden veroorzaakt door roken. Daarvan overlijden er ruim 1,2 miljoen door blootstelling aan tweedehands rook.
