Laat de dieetpillen en strikte programma’s maar achterwege — ONBEWERKTE voedingsmiddelen vormen de basis voor een duurzame en gezonde leefstijl. Ze kunnen bijdragen aan een betere spijsvertering én het risico op chronische ziekten helpen verkleinen. Gezondheid begint niet in een potje, maar op je bord.
Het onderwerp waar ik vandaag op wil inzoomen, ligt me persoonlijk na aan het hart: voeding als fundament voor gezondheid. In de afgelopen decennia zijn de cijfers ronduit alarmerend geworden. In de Verenigde Staten is inmiddels meer dan 30% van de volwassenen obees, en nog eens 30% heeft overgewicht. Dat betekent dat meer dan twee derde van de Amerikaanse bevolking kampt met een verhoogd gezondheidsrisico. Wat ooit een uitzondering was, is nu de norm geworden.
Cijfers over overgewicht en obesitas in Nederland:
- In 2021 had 51,8% van de volwassenen in Nederland overgewicht, waarvan 15,5% als obees werd geclassificeerd (CBS, 2022).
- Het aandeel volwassenen met obesitas is in veertig jaar verdubbeld: van 6% in 1981 naar 15,5% in 2021 (Volksgezondheid Toekomst Verkenning, 2022).
- Bij kinderen tussen de 4 en 20 jaar had in 2021 ruim 16% overgewicht, en 3,3% obesitas (CBS Statline, 2022).
- De prevalentie neemt toe met de leeftijd: in de groep 65-75 jaar heeft ongeveer één op de vier mensen obesitas (VTV, 2022).
- Ook opleidingsniveau speelt een rol: 61% van de laagopgeleiden heeft overgewicht, tegenover 42% van de hoogopgeleiden (RIVM, 2018).
Hoewel de cijfers in Nederland lager liggen dan in de VS, zien we ook hier een zorgwekkende trend: overgewicht komt steeds vaker voor, in alle leeftijdsgroepen en sociaal-economische lagen. Dat is geen persoonlijke mislukking, maar een systeemprobleem dat we serieus moeten nemen.
Obesitas gaat zelden alleen. Het is nauw verbonden met tal van chronische aandoeningen zoals diabetes type 2. In de Verenigde Staten is het aantal mensen met diabetes de afgelopen decennia explosief gestegen. Waar de ziekte in de jaren ’50 en ’60 nog relatief zeldzaam was, ligt het huidige percentage rond de 10%, met daarnaast een grote groep mensen die als prediabetisch wordt beschouwd. Dat zijn geen marginale cijfers meer — dat zijn structurele verschuivingen in volksgezondheid.
Wat is er dan veranderd in onze voeding waardoor onze gezondheid zo onder druk staat? De Britse arts en onderzoeker Dennis Burkett stelde deze vraag al tientallen jaren geleden. Zijn werk concentreerde zich op een verrassend onderwerp: stoelgang. Hij bestudeerde uitgebreid de verschillen in ontlasting tussen westerse en Afrikaanse bevolkingsgroepen, en wat bleek? Waar westerse ontlasting vaak droog en korrelig is, was die in Afrikaanse gemeenschappen zacht, volumineus en regelmatig.
Burkett woonde ruim twintig jaar in Afrika en zag daar iets wat hem niet losliet: mensen die onbewerkte, vezelrijke voeding aten, hadden minder last van verstopping en minder kans op chronische ziekten. Zijn hypothese was even eenvoudig als revolutionair: het vezelarme dieet in westerse landen — veroorzaakt door het raffineren en bewerken van voedsel — draagt bij aan een reeks ziekten die in andere delen van de wereld nauwelijks voorkomen.
Volgens Burkett begint het vaak met verstopping — een ogenschijnlijk klein signaal van een vezeltekort in het dieet. Maar op langere termijn kan dat tekort leiden tot ernstige aandoeningen zoals:
- darmkanker
- diverticulose
- blindedarmontsteking
- spataderen
- diabetes
- obesitas
- allergieën
- borstkanker
- prostaatkanker
Het klinkt banaal om over vezels te praten — totdat je beseft wat het betekent voor het functioneren van het hele lichaam. Ondanks de relevantie van zijn inzichten blijft Burketts werk onderbelicht. Toch worden zijn bevindingen inmiddels bevestigd door grote epidemiologische onderzoeken. De NIH meldde dat een gebrek aan vezels niet alleen het risico verhoogt op darm- en leverkanker, maar ook op sterfte door hartziekten, diabetes, infecties en andere chronische aandoeningen. Wat we eruit laten in onze voeding, heeft misschien wel meer impact dan wat we erin stoppen.
Overgewicht & Obesitas in Nederland
Belangrijkste cijfers en trends in overzicht
Gewichtsverdeling Volwassenen (2021)
Ontwikkeling Obesitas 1981-2021
Overgewicht per Leeftijdsgroep
Invloed Opleidingsniveau
De wetenschappelijke consensus is inmiddels glashelder: een hoge vezelinname heeft een positieve invloed op onze gezondheid. Volgens de Mayo Clinic draagt een vezelrijk dieet bij aan een normale stoelgang, een gezonder darmmilieu, stabielere bloedsuikers en een lager cholesterolgehalte. Het helpt bovendien bij het bereiken van een gezond gewicht en kan de levensduur verlengen. Vezels lijken niet spectaculair, maar ze zijn stilletjes onmisbaar.
Voordelen van een vezelrijk dieet: normaliseert ontlasting, ondersteunt darmgezondheid, verlaagt cholesterol, stabiliseert bloedsuikerspiegel, helpt bij gewichtsbeheersing, bevordert een langer leven.
Toch blijven we vezels massaal verwijderen uit onze voeding. Waarom eigenlijk? Neem rijst als voorbeeld. De meeste mensen kennen alleen de witte variant, terwijl de oorspronkelijke rijstkorrel juist omhuld is met een laagje zemelen — de natuurlijke vezelrijke schil, ook wel ‘bran’ genoemd. Wat overblijft na bewerking is slechts het zetmeelrijke binnenste: het endosperm. Wat voedzaam begon, eindigt als lege vulling.
Hetzelfde geldt voor tarwe. Wat begint als een complete graankorrel vol voedingsstoffen, eindigt vaak als wit meel zonder voedingswaarde. We bewerken voedsel tot het zijn oorspronkelijke functie verliest: het voeden van het lichaam. Laat mij elk koolhydraatrijk natuurproduct zien — en ik laat je zien hoeveel vezels het ooit bevatte.
Conclusie
De grootschalige verwijdering van vezels uit ons voedsel is geen detail — het is een fundamentele verschuiving die onze gezondheid beïnvloedt op manieren die we nog maar deels begrijpen. Wie meer onbewerkte voedingsmiddelen eet zoals volle granen, groenten en fruit, krijgt automatisch meer vezels binnen. Daarmee wordt het risico op chronische ziekten verlaagd én ondersteun je een stabiele lifestyle. We moeten ons serieus afvragen waarom we het voedzaamste deel van ons voedsel uit gemak of gewoonte zijn gaan negeren.
Geraadpleegde bronnen:
De onderstaande referenties vormen de inhoudelijke onderbouwing van dit artikel.
- https://www.eetgoedvoeljegoed.nl/onbewerkt-eten-nader-uitgelegd/
- 10 onverwachte gezondheidsvoordelen van stevia die je moet weten
- De eettrends van 2023: meer zelf koken met groenten en paddenstoelen
- De top tien trends voor de voedingsindustrie in 2023
Gerelateerde artikelen
Veelgestelde vragen
Wat zijn de voordelen van onbewerkte voedingsmiddelen?
Onbewerkte voedingsmiddelen bevatten meer vezels, vitamines en mineralen dan hun bewerkte tegenhangers. Ze helpen bij een betere spijsvertering, bevorderen een stabiele bloedsuikerspiegel en dragen bij aan een lager risico op chronische ziekten.
Hoeveel vezels heb ik dagelijks nodig?
Voor volwassenen wordt doorgaans een inname van 25 tot 30 gram voedingsvezels per dag aanbevolen. De precieze behoefte kan verschillen per persoon en lifestyle.
Wat zijn enkele voorbeelden van onbewerkte voedingsmiddelen?
Denk aan volkoren granen, peulvruchten, verse groenten, fruit, noten en zaden. Deze voedingsmiddelen bevatten van nature meer vezels en minder toegevoegde suikers of bewerkingen.
Waarom zijn vezels belangrijk voor de gezondheid?
Vezels dragen bij aan een regelmatige stoelgang, ondersteunen de darmflora, helpen het cholesterol te verlagen en kunnen overeten tegengaan door een langduriger verzadigd gevoel.
Hoe kan ik meer vezels aan mijn voeding toevoegen?
Kies vaker voor volkorenproducten, eet dagelijks groenten bij elke maaltijd en voeg regelmatig peulvruchten of noten toe aan je gerechten.
