We leven in een tijd waarin onze aandacht voortdurend wordt gevraagd en vastgehouden. Onze aandacht wordt constant gezocht en gevangen, terwijl er tegelijkertijd een onophoudelijke onderstroom van gedachten is. Deze constante stroom van beelden, zorgen, angsten, voorspellingen, gissingen, planning, verlangens, afkeer en spanningen komt allemaal neer op één ding: denken. Continu gehypnotiseerd worden door gedachten is zeer stressvol.
De Aandacht economie en Ontsnapping
De aandacht economie biedt ons altijd een uitweg uit dat stressvolle rijk van gedachten. Vergeet je zorgen, verlaat het rijk van gedachten, kijk naar Netflix, een TikTok, een kattenvideo, post iets op Instagram, kijk naar een lezing, een documentaire; alles om maar verlost te zijn van dat constante denken. We neigen ertoe te balanceren tussen constant denken en ontsnappen in gevangen aandacht. Wat is het alternatief? Is er iets vóór gedachten, vóór aandacht? Hoe zou het zijn om gedachteloos aanwezig te zijn? Kan ik absoluut aanwezig zijn zonder gedachten? Is het zelfs mogelijk om een leven zonder gedachten te leiden? En zo ja, welk voordeel, als dat er al is, heeft het om gedachteloos aanwezig te zijn?
De Barrière van Gedachten
Het is vrij gemakkelijk in te zien dat het onze gedachten zijn, in de vorm van reflecties op het verleden en anticipaties op de toekomst, die een schijnbare barrière creëren om het leven te ervaren zoals het nu is. Het grootste deel van ons leven zijn we verloren in gedachten. Zelden zijn we simpelweg aanwezig. In plaats daarvan zijn we ofwel verloren in nostalgie van wat was, of in de anticipatie van wat zou kunnen zijn.
Traditionele Praktijken voor Aanwezigheid
Veel filosofische en religieuze tradities hebben deze uitdaging erkend en praktijken aangeboden die erop gericht zijn de geest te kalmeren en ons meer aanwezig te maken. Van mindfulness meditatie in het boeddhisme tot contemplatieve gebeden in het christendom, deze tradities hebben hulpmiddelen voorgesteld om het onophoudelijke geklets van onze gedachten te overwinnen en een diepere verbinding met het heden te bevorderen. Andere leraren en wijzen, van Adi Shankara tot Nisargadatta Maharaj, hebben gesuggereerd dat een radicale onderzoek naar de aard van gedachten en hun bron vaak voldoende kan zijn om de onwerkelijkheid van het rijk van gedachten onherroepelijk te onthullen, terwijl tegelijkertijd de werkelijke realiteit wordt onthuld die het denken schijnbaar verbergt.
De Natuur van Gedachten Onderzoeken
We zullen kijken naar de methoden om het denken te overwinnen in traditionele spirituele praktijken. Daarna zullen we de aard van gedachten onderzoeken en hoe onderzoek ons kan helpen het te begrijpen en zo de illusoire aard ervan te doorbreken. Ten slotte zullen we de vragen stellen: wat is er hier vóór gedachten? Wie ben ik vóór of zonder gedachten? Maar eerst kunnen we onszelf afvragen waarom we zouden willen stoppen met denken. We kunnen beginnen met het eenvoudige inzicht dat we, zonder gedachten, zonder zorgen of zorgen zijn. Er is een merkbare vrede in aanwezig zijn zonder gedachten.
Aanwezig Zonder Gedachten
We kunnen ook opmerken dat er een bestaande realiteit is vóór gedachten, een realiteit die wordt genegeerd of niet eens wordt opgemerkt wanneer we bezig zijn met denken. We kunnen zelfs tot de conclusie komen dat we zeer weinig van ons leven in dit gedachteloze rijk doorbrengen, en het grootste deel van de tijd in het rijk van gedachten leven. We leven in gedachten en negeren daardoor wat is. Om vrij te zijn van gedachten, niet noodzakelijk gedachteloos, is om wakker te zijn voor wat er vóór gedachten is. Om wakker te zijn voor wat er vóór gedachten is, is ontwaken in de realiteit. Ontwaken in de realiteit is vrij zijn.
De Probleem van de Geest in Spirituele Tradities
Het probleem van de geest is centraal geweest in veel benaderingen die worden gevonden in spirituele tradities en praktijken. Het probleem van de geest is simpelweg dit: gedachten worden gezien als schijnbaar ons scheidend van een diepere, vrijere realiteit. Het denken wordt herkend als slechts een gedachte. Advaita Vedanta en het boeddhisme hebben dit probleem van de geest al lang erkend en hebben methoden en praktijken ontwikkeld om de denkende geest en het denkende zelf te overwinnen of zelfs te doven.
Mindfulness in het Boeddhisme
Het boeddhisme presenteert een doordachte en gestructureerde weg die erop gericht is het onophoudelijke geklets van de rusteloze geest te kalmeren. Centraal in deze praktijken staat mindfulness, een discipline die inhoudt volledig aanwezig en actief betrokken te zijn bij het huidige moment. Dit vereist een bewuste inspanning om jezelf volledig onder te dompelen in welke activiteit dan ook, zonder te oordelen of afleiding toe te laten.
De Observator in het Boeddhisme
Mindfulness in het boeddhisme is meer dan alleen een praktijk, het is een manier van leven. Het moedigt aan om de positie van de observator te erkennen als altijd al aanwezig vóór enige waarneming, gevoel of gedachte. Ik ben niet wat wordt waargenomen; ik ben de observator van waarnemingen. Ik ben niet de voeler; ik ben de observator van gevoelens. Ik ben niet de denker van gedachten; ik ben de observator van gedachten. Gedachten worden niet gestopt, maar geobserveerd vanuit dit begrip en dit standpunt. Ik ben de onaangetaste observator.
Zen Boeddhisme en Onderzoek
Zen Boeddhisme suggereert praktijken van onderzoek in de vorm van koans. Deze paradoxale vragen zijn bedoeld om de denkende geest zo te frustreren dat deze tot stilstand komt. Zen heeft ook praktijken van zelfonderzoek. Deze vragen over zelfonderzoek helpen om de aard van het zelf of het gevoel van een apart zelf radicaal te onderzoeken. Uiteindelijk onthult dit radicale onderzoek de zogenaamde denker van gedachten als slechts een gedachte en niets meer.
Het Illusoire Ego
Het ego, het zelf als denker van gedachten, is volkomen onwerkelijk, illusoir en niet-bestaand. Er zijn alleen gedachten zonder een denker. Het ego of het gevoel van bestaan als een apart wezen is volkomen en compleet illusoir. De wereld van verschijning, het universum, is echter zowel echt als onecht. Er is alleen dit, en we weten niet wat dit is. We weten niet wat het is, niet omdat we onwetend zijn, maar omdat er niemand bestaat om iets te weten. We vinden onszelf plotseling zoals we altijd zijn geweest.
Zazen en Zen Meditatie
Zazen of Zen meditatie begint deze reis naar begrip door zich te concentreren op gewoon zitten en de gedachten die door de geest gaan zonder hechting te observeren. Dit is wederom een praktijk die aanmoedigt eerst de positie van de observator of getuige te erkennen en daar te rusten in relatie tot gedachten. Pas later onderzoekt men de realiteit van de observator.
Het Doorgronden van de Observator
Zoals we hebben gezien met Zen Boeddhisme, begint het pad van spiritueel onderzoek vaak met het erkennen van de getuige of observator positie in relatie tot alle verschijning. We rusten veilig in de onaangetaste positie van de getuige of observator. We laten de wereld zoals hij is. We cultiveren een gevoel van onthechting. We kunnen zelfs heel eenvoudig beginnen te leven op het gebied van geld, voedsel en seks. We moeten echter verder gaan. We hebben een groot deel van onze aandacht bevrijd van de wereld. We hebben veel energie en aandacht vrijgemaakt. We moeten die vrijgemaakte energie en aandacht nu gebruiken om het getuige-positie te onderzoeken. We moeten de illusie van de getuige-positie doorbreken. Uiteindelijk erkennen we dat er geen ontvanger is van enige ervaring van welke aard dan ook, niet eens als een passieve observator. Er is alleen dit.
Advaita Vedanta en Non-Dualiteit
Advaita Vedanta’s primaire concept is het non-dualistische idee dat het individuele zelf (Atman) en het universele zelf (Brahman) één zijn. Deze realisatie verstoort de conventionele dualiteit tussen zelf en ander. Deze her-identificatie van Atman met Brahman kan vaak leiden tot de ontbinding van de illusoire scheiding tussen observator, geobserveerde en de handeling van het observeren. Met het oplossen van de getuige-positie komt de gelijktijdige verdamping van de denker of het denkende zelf. Gedachten kunnen nog steeds plaatsvinden, maar ze gebeuren zonder een denker. Deze radicale inzicht manifesteert zich als een geleefde ervaring. Het onophoudelijke geklets van de geest wordt niet langer geïdentificeerd met een illusoire denkende subject. Het wordt duidelijk gezien dat er geen denker noch ontvanger van gedachten is. Gedachten radicale verstillen. In die stilte is er alleen het onkenbare dit. Dit, echt als verschijning, onecht omdat het geen ontvanger van welke aard dan ook heeft, iets en niets.
Het Begrijpen van de Observator-Positie
Advaita erkent het belang van het aanvankelijk ontwikkelen van het vermogen om te rusten in de observator-positie, vrij in relatie tot gedachten en daarmee vrij in relatie tot de wereld. Verder onderzoek in Advaita gaat door in de vraag: wie ben ik? De observator-positie zelf wordt onderzocht. Wie, wat of waar is de observator? De denker van gedachten en de observator van gedachten worden uiteindelijk als niet-bestaand bevonden. Er is geen denker van gedachten. De denker van gedachten is zelf een gedachte. Maar er is ook geen observator van gedachten. Er is geen hoorder van geluid. Er is alleen geluid. Er is geen voeler van gevoelens. Er zijn alleen gevoelens. Gedachte wordt overstegen omdat eerst het subject, de denker van gedachten, als een illusie wordt getoond, waardoor gedachten worden bevrijd van betekenis voor een ‘ik’. Dan wordt de observator van gedachten onthuld als een illusie. Er is geen positie buiten gedachten. Er is alleen gedachten. Geen denker en geen observator. Gedachte is gedachte, eenvoudig en gewoon. Gedachte doet geen pijn meer. Gedachte is slechts gedachte.
Ook lezen:
Veelgestelde vragen
Wat is de aandacht economie en hoe beïnvloedt het ons?
De aandacht economie speelt in op onze behoefte aan afleiding, wat vaak leidt tot een constante cyclus van denken en ontsnappen. Dit kan stressvol zijn en ons weghouden van het huidige moment.
Hoe kunnen traditionele spirituele praktijken helpen bij het kalmeren van de geest?
Traditionele praktijken zoals mindfulness meditatie en zelfonderzoek helpen de geest te kalmeren door ons bewust aanwezig te laten zijn en de illusie van een afzonderlijk zelf te doorbreken.
Wat is de rol van de observator in boeddhistische praktijken?
In boeddhistische praktijken wordt de observator gezien als de positie waarin we gedachten en gevoelens kunnen waarnemen zonder ons ermee te identificeren, wat leidt tot een diepere staat van aanwezigheid en rust.
