Ontvang je gratis exemplaar van Wie Ben Jij? en krijg inzichten en updates die je helpen bij je persoonlijke groei.
"Antwoorden op de belangrijkste vraag die je jezelf kunt stellen, vanuit een spiritueel filosofisch perspectief."
Veel mensen gebruiken ‘schuld’ en ‘schaamte’ door elkaar, maar deze emoties verschillen wezenlijk. Hier lees je hoe je ze kunt onderscheiden.
Het is normaal om je af en toe slecht te voelen over iets. Iedereen maakt fouten, zoals het vergeten van namen of zakken voor een toets door onvoldoende te studeren.
Maar wat als je je zo slecht voelt over wat je hebt gedaan dat je de daad niet kunt loskoppelen van wie je bent als persoon? Is dat schaamte of schuldgevoel?
Door het verschil te kennen en de oorzaak van je gevoelens te begrijpen, kun je beter bepalen hoe je verder kunt gaan.
Schuldgevoel en schaamte
Vanaf jonge leeftijd kunnen schuldgevoel en schaamte als een soort kompas helpen ontdekken hoe we met anderen om moeten gaan.
Onderzoek laat zien dat beide emoties kunnen opkomen tijdens sociale conflicten, bijvoorbeeld wanneer je iets doet wat je zelf verkeerd vindt of afwijkt van een sociale norm.
Studies tonen ook aan dat deze emoties zowel in het openbaar kunnen ontstaan, zoals wanneer iemand je aanspreekt, als privé, bijvoorbeeld wanneer niemand anders weet wat je hebt gedaan.
Schuldgevoel en schaamte hangen vaak samen met:
- afkeer
- verlegenheid
- vernedering
- spijt
- berouw
- zelfbewustzijn
Toch zijn er enkele belangrijke verschillen tussen deze emoties.
Schaamte zegt:
“Ik ben een slecht persoon.”
Schuldgevoel zegt:
“Ik heb iets verkeerd gedaan.”
Kunnen schuldgevoel of schaamte psychische problemen veroorzaken?
Er is een verband tussen schuldgevoel of schaamte en psychische aandoeningen, maar het gaat meestal niet om een directe oorzaak-gevolgrelatie.
Het kan nuttiger zijn om aanhoudende schaamte en schuldgevoel te zien als mogelijke symptomen van een bestaande psychische aandoening, die andere klachten kan verergeren.
Schuldgevoel kan voorkomen bij depressie, angststoornissen, PTSS, OCD en bipolaire stoornis. Schaamte kan ook hardnekkig zijn en komt vaak voor bij deze aandoeningen.
Schaamte kan ook een rol spelen bij:
- aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD)
- borderline persoonlijkheidsstoornis (BPD)
- co-afhankelijkheid
- eetstoornissen
- narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPD)
- verslavingsproblematiek
Zijn er verschillende vormen?
Er zijn mogelijk meerdere vormen van schaamte.
In zijn boek, “Schaamte: Bevrijd jezelf, vind vreugde en bouw waarachtig zelfrespect,” beschrijft psychotherapeut Dr. Joseph Burgo vier vormen van schaamte:
- Onbeantwoorde liefde. Bijvoorbeeld het gevoel verwaarloosd te worden door een ouder.
- Uitsluiting. Bijvoorbeeld buitengesloten worden door een groep op school.
- Ongewenste blootstelling. Bijvoorbeeld publiekelijk vernederd worden.
- Teleurstelling in verwachtingen. Bijvoorbeeld het niet behalen van een doel.
Schuldgevoel, aan de andere kant, kan variëren van tijdelijk tot pathologisch.
Pathologisch schuldgevoel kan een symptoom zijn van een obsessieve-compulsieve stoornis (OCS). Als dit schuldgevoel gericht is op morele of religieuze thema’s (zoals zonden begaan of godslastering), wordt het ook wel scrupulositeit genoemd.
Voorbeelden van schuldgevoel versus schaamte
De eenvoudigste manier om het verschil tussen de twee te onthouden, is te bedenken dat schuldgevoel gaat over een actie, terwijl schaamte gaat over iemands karakter.
Onderzoek toont aan dat schaamte het pijnlijke gat blootlegt tussen wie je bent en het “ideale zelf” dat je wenst te zijn, vaak beïnvloed door maatschappelijke verwachtingen.
| Schuldgevoel | Schaamte |
| Ik voel me slecht omdat ik inkt op haar jas heb gemorst. | Ik ben een slecht persoon omdat ik inkt op haar jas heb gemorst. |
| Ik schaam me omdat ik haar kunstwerk heb beledigd. | Ik voel me een idioot omdat ik haar kunstwerk heb beledigd. |
| Het was verkeerd van me om hem te bedriegen. | Ik verdien het niet om in een liefdevolle relatie te zijn. |
| Die jurk stond me niet erg goed. | Ik ben lelijk en had niet naar het feest moeten gaan. |
| Mijn beslissing heeft ervoor gezorgd dat we allemaal achterlopen met het groepsproject. | Mijn waardeloze karakter heeft ervoor gezorgd dat we allemaal achterlopen met het groepsproject. |
Hoe schaamte en schuldgevoel te herkennen
Onderzoek toont aan dat schaamte en schuldgevoel op verschillende manieren tot uiting komen.
Mensen die schaamte voelen, hebben vaker de neiging om:
- boos te worden
- hun triggers te vermijden
- een laag zelfbeeld te hebben
- zichzelf destructief te gedragen
Mensen die schuldgevoel voelen, hebben vaker de neiging om:
- zich te verontschuldigen
- te proberen de situatie te herstellen
- mededogen te voelen voor anderen
Ouder onderzoek toont aan dat de lichamelijke reactie ook anders kan zijn. Schaamte kan ontstekingswaarden in je lichaam verhogen, terwijl schuldgevoel dit niet doet.
Tips om om te gaan met schaamte en schuldgevoel
Het kan wat tijd kosten om je minder schuldig of beschaamd te voelen, maar het is mogelijk.
Stel het als een vraag
Het is belangrijk om stil te staan bij waarom die gevoelens eerst juist behulpzaam waren. Ze leren ons wat goed en fout is.
Als we opgroeien, hebben we minder nood aan schuldgevoel of schaamte dan een kind dat nog zijn weg in de wereld moet vinden, zegt ze.
Keller voegt eraan toe dat we de gevoelens moeten onderzoeken wanneer ze opkomen. Vraag jezelf af: “Waarom voel ik me zo?” of “Wat veroorzaakte dit?”
Als je de redenen achter de gevoelens kunt vaststellen, zegt Keller, kun je “een deel van de negatieve gevoelens die aan schuld en schaamte zijn verbonden wegnemen.”
Probeer de bron te achterhalen
Je werd niet geboren met schuldgevoel of schaamte. Het kwam ergens vandaan. Keller raadt aan om terug te gaan naar waar je deze ideeën hebt opgedaan.
Vraag jezelf af:
- Waar heb ik dit geleerd?
- Wie gaf me deze boodschap toen ik jonger was?
- Was het een ouder, een leraar, een leeftijdsgenoot, of meerdere mensen?
Onderzoek je triggers
Schrijven in een dagboek en reflectie-oefeningen kunnen je helpen om zelfbewustzijn te vergroten, je emoties te identificeren en mogelijke triggers voor deze gevoelens te onderzoeken.
Oefen compassie
Zou je je baby “idioot” noemen? Je beste vriend “walgelijk”? Of je partner “waardeloos”?
Als je moeite hebt om aardig voor jezelf te zijn, bedenk dan hoe je tegen iemand zou praten van wie je houdt. Zij verdienen zulke woorden niet, en jij ook niet.
Het is belangrijk om te leren je daden te scheiden van je identiteit. Je hebt mogelijk fouten gemaakt, maar die definiëren je niet als persoon. Wees mild voor jezelf, zoals je dat voor iemand anders zou zijn.
Conclusie
Schuldgevoel en schaamte zijn nuttige terugkoppelingsmechanismen. Maar als ze onbeheerst blijven, kunnen ze onze eigenwaarde, onze relaties en hoe we ons in de wereld gedragen, beïnvloeden.
Werken met een professional en reflectieve activiteiten kunnen je helpen om de context van je gevoelens beter te begrijpen en om onbehulpzame gedachten die bijdragen aan gevoelens van schaamte en schuld te beheersen.
Het kan ook nuttig zijn om de TedTalk van de populaire auteur Brené Brown te bekijken, “Listening to Shame,” of het boek van Tara Brach te lezen, “Radicale Acceptatie: Omarm je leven met het hart van een Boeddha.”
Onthoud dit: Je doet het beter dan je denkt. Sta jezelf toe om mens te zijn. Je bent perfect onvolmaakt, net als wij allemaal.
Geraadpleegde bronnen:
- Frontiers in Behavioral Neuroscience – Onderzoek naar schuldgevoel en schaamte in sociale contexten.
- NCBI: The Role of Shame and Guilt in Depression and Anxiety – Studies naar het effect van schuld en schaamte op psychische gezondheid.
- Psychosomatic Medicine – Onderzoek naar de fysiologische impact van schuldgevoel en schaamte.
- PsychCentral: Journal Prompts for Self-Discovery – Schrijfopdrachten om zelfbewustzijn en emotioneel inzicht te vergroten.
- GoodFeeling: ADHD Test – Informatie over ADHD en de rol van schaamte bij deze aandoening.
- ScienceDirect: Scrupulosity and OCD – Artikel over pathologisch schuldgevoel in de context van obsessief-compulsieve stoornis.
- Goodreads: Radical Acceptance – Boek over zelfcompassie en acceptatie door Tara Brach.
- YouTube: Brené Brown – Listening to Shame – TedTalk over schaamte en kwetsbaarheid door Brené Brown.
- Bol.com: Shame van Dr. Joseph Burgo – Boek over de vier vormen van schaamte en hoe deze te overwinnen.
Veelgestelde vragen
Wat is het verschil tussen schuld en schaamte?
Schuld gaat over een specifieke actie die je verkeerd vond, terwijl schaamte zich richt op je eigenwaarde. Schuld zegt “ik deed iets verkeerd,” schaamte zegt “ik ben slecht.”
Kunnen schuld en schaamte psychische problemen veroorzaken?
Ja, schuld en schaamte kunnen bijdragen aan psychische klachten, zoals depressie of angst. Aanhoudende gevoelens kunnen een symptoom zijn van onderliggende problemen.
Hoe kan ik omgaan met schuld en schaamte?
Onderzoek je gevoelens en probeer de bron te achterhalen. Praktijken zoals zelfcompassie, schrijven en professionele hulp kunnen helpen om negatieve gevoelens te verzachten.
Like ons op Facebook om meer artikelen zoals deze in je feed te zien verschijnen die je anders zou missen.
