Onderzoekers ontdekten dat dit plantenvirus — het cowpea mozaïekvirus, ofwel CPMV — geen menselijke cellen infecteert, maar wél het immuunsysteem wakker schudt. Het lichaam leert hierdoor kankercellen herkennen en aanvallen. Wat deze benadering bijzonder maakt: het activeert zowel het aangeboren als het adaptieve immuunsysteem, met een langdurig beschermend effect als mogelijk gevolg.
Alvast 5 van de belangrijkste punten
- Een plantenvirus dat nooit bedoeld was voor mensen, blijkt precies dát te doen waar moderne therapieën tekortschieten..
- Het immuunsysteem reageert op CPMV alsof er gevaar dreigt, en dat heeft onverwachte gevolgen voor tumoren..
- Wetenschappers zagen niet alleen effect bij muizen — zelfs honden met kanker reageerden opvallend goed..
- Wat maakt juist dit virus anders dan vergelijkbare plantenvirussen? De sleutel zit diep in de cel verborgen..
- Je zou het in je moestuin kunnen kweken, maar het effect is allesbehalve huis-tuin-en-keuken..
plantenvirus toont potentieel als kankerimmunotherapie
Een virus dat bekendstaat om zijn aanwezigheid in zwarte ogenbonen duikt plotseling op als een verrassend krachtige bondgenoot in kankerbehandeling. Wetenschappers beginnen nu te begrijpen waarom dat zo is.
Onderzoekers van de University of California San Diego, onder leiding van een team van chemisch en nano-ingenieurs, publiceerden recent een studie in Cell Biomaterials. Daarin wordt onderzocht hoe het cowpea mozaïekvirus (CPMV) het menselijke immuunsysteem stimuleert op een manier die andere plantenvirussen niet laten zien. In tegenstelling tot zijn virale familieleden, lijkt CPMV immuuncellen op unieke wijze aan te zetten om kankercellen op te sporen en aan te vallen.
Immuunreactie en geheugen bij tumoren
Bij proeven met muizen — en ook met honden met kanker — liet CPMV een krachtig effect zien. Na toediening in de tumor kwamen er allerlei cellen op af: neutrofielen, macrofagen en natural killer-cellen. Ze begonnen direct met aanvallen.
Tegelijk zorgt het virus voor activatie van B-cellen en T-cellen. Daardoor ontstaat een vorm van geheugen in het afweersysteem. De cellen blijven alert, ook nadat de eerste tumor is verdwenen. Zo kunnen ze latere uitzaaiingen alsnog opsporen en uitschakelen.
“Het blijft bijzonder dat CPMV deze reactie oproept — andere virussen uit planten doen dat niet,” zegt Nicole Steinmetz, leider van het onderzoeksteam in San Diego.
Promovendus Anthony Omole vult aan: “Wat we het opvallendst vonden, is dat menselijke afweercellen reageren op het virus, ook al raken ze niet besmet. Ze worden actiever en leren hoe ze kankercellen moeten herkennen en vernietigen.”
Verklarende woordenlijst
- Neutrofielen: Witte bloedcellen die als eerste reageren op infecties of ontstekingen.
- Macrofagen: Immuuncellen die lichaamsvreemde stoffen opruimen en ontstekingen reguleren.
- B-cellen: Witte bloedcellen die antistoffen produceren om ziekteverwekkers te neutraliseren.
- T-cellen: Immuuncellen die geïnfecteerde of abnormale cellen direct aanvallen en immuungeheugen opbouwen.
Waarom is CPMV anders dan andere virussen?
De grote vraag bij het ontwikkelen van een therapie voor mensen: waarom werkt juist dit virus zo goed tegen kanker?
Om dat te achterhalen voerden onderzoekers een directe vergelijking uit tussen CPMV en het verwante cowpea chlorotic mottle virus (CCMV). Op papier lijken de twee virussen sterk op elkaar: ze zijn even groot, worden net zo snel opgenomen door menselijke immuuncellen, en delen een vergelijkbare structuur. Maar het resultaat is fundamenteel verschillend.
Hoe CPMV de immuunrespons aanwakkert via RNA-verwerking
Wat CPMV zo effectief maakt, zit diep in de moleculaire communicatie met ons immuunsysteem. Het virus stimuleert namelijk meerdere typen interferonen (I, II en III) — eiwitten die van oudsher bekendstaan om hun kankerremmende eigenschappen. “Dat is bijzonder,” legt Omole uit, “omdat sommige van de eerste vormen van kankerimmunotherapie bestonden uit recombinant interferon.”
Zijn virale tegenhanger, CCMV, wekt daarentegen een reeks ontstekingsbevorderende interleukinen op die géén effectieve tumorbestrijding tot gevolg hebben. En dat maakt een groot verschil in klinisch effect.
Een ander onderscheid zit in de manier waarop het virale RNA zich gedraagt binnen zoogdiercellen. Het RNA van CPMV blijft langer actief aanwezig en komt terecht in de endolysosoom — een celstructuur waar het Toll-like receptor 7 (TLR7) activeert. Dat receptor is een sleutelfiguur in het opwekken van een antivirale, én vooral ook antitumorale, immuunreactie.
Het RNA van CCMV haalt dat niveau simpelweg niet; het bereikt die activerende drempel niet, en het lichaam blijft passief.
Een goedkope therapie die groeit uit zonlicht
Wat CPMV ook bijzonder maakt, is de manier waarop het geproduceerd kan worden. Geen steriele laboratoria, geen miljoenen kostende reactoren. Het virus wordt gewoon gekweekt in planten — met zonlicht, water en aarde. “Moleculaire landbouw,” noemt Omole het. En dat maakt de stap naar grootschalige productie een stuk realistischer dan bij andere vormen van immunotherapie.
Het onderzoeksteam werkt inmiddels aan de voorbereiding op klinische studies. “We krijgen nu echt inzicht in het werkingsmechanisme van CPMV,” aldus Steinmetz. “We nemen de tijd om het sterkste kandidaatvirus te selecteren — eentje die én werkzaam én veilig is. We zijn er klaar voor om de stap van het laboratorium naar de kliniek te maken.”
Geraadpleegde bronnen:
- “Comparative analyses for plant virus-based cancer immunotherapy drug development” door Anthony O. Omole, Hannah S. Newton, Edward Cedrone, Kimia Nematpour, Shaojun Xie, Yongmei Zhao, Bao Tran, Marina A. Dobrovolskaia en Nicole F. Steinmetz, 22 mei 2025, gepubliceerd in Cell Biomaterials.
DOI: 10.1016/j.celbio.2025.100095 - Ondersteund door: National Institutes of Health (NIH), American Cancer Society, F.M. Kirby Foundation, Mission Boost Grant, Shaughnessy Family Fund for Nano-ImmunoEngineering, San Diego Fellowship Fund, Alfred P. Sloan Foundation en het Frederick National Laboratory for Cancer Research.
- Met dank aan SciTechDaily
Gerelateerde artikelen
Veelgestelde vragen
Wat is het cowpea mozaïekvirus (CPMV)?
CPMV is een virus dat voorkomt in zwarte ogenbonen. Het infecteert geen mensen, maar wekt wel een sterke afweerreactie op die nuttig blijkt in onderzoek naar kanker.
Hoe helpt CPMV bij kanker?
Wanneer het virus direct in een tumor wordt gespoten, trekt het afweercellen aan die de kankercellen aanvallen. Tegelijk leren B-cellen en T-cellen om kankercellen te herkennen, ook op andere plekken in het lichaam.
Waarom is CPMV anders dan andere virussen?
Hoewel andere plantvirussen qua vorm en gedrag lijken op CPMV, lukt het hen niet om dezelfde reactie op te wekken. Het verschil zit in hoe het RNA wordt verwerkt en hoe lang het actief blijft in cellen.
Is CPMV al beschikbaar voor mensen?
Op dit moment nog niet. Het onderzoeksteam bereidt de eerste klinische studies voor. Tot nu toe zijn de resultaten alleen getest op muizen en honden.
Waarom is het interessant dat het virus in planten groeit?
Doordat het virus in planten wordt gekweekt, zijn er geen dure productiemethoden nodig. Het groeit met zonlicht, water en aarde — wat het betaalbaar en schaalbaar maakt.
