Een fascinerend nieuw onderzoek onthult waarom de mens ooit het vermogen verloor om zelf vitamine C aan te maken. Dit evolutionaire mysterie blijkt dus eigenlijk een slim beschermingsmechanisme tegen gevaarlijke parasieten te zijn.
Terwijl de meeste diersoorten nog steeds hun eigen ascorbinezuur produceren, zijn wij daar miljoenen jaren geleden mee gestopt. Het baanbrekende onderzoek toont aan dat dit verlies ons beslist beschermt tegen schistosomiasis, een tropische ziekte die wereldwijd 250 miljoen mensen treft.
Alvast 5 van de belangrijkste punten
- Het verlies van vitamine C-productie was geen evolutionaire fout, maar een slimme verdedigingsstrategie
- Parasieten hebben vitamine C van hun gastheer nodig om zich voort te planten en eieren te leggen
- Een tekort aan vitamine C stopt de voortplanting van gevaarlijke bloedwormen volkomen
- Intermitterende vitamine C-tekorten bieden bescherming zonder dat scheurbuik optreedt
- Deze ontdekking kan de manier waarop we infectieziekten behandelen volledig veranderen
Waarom mensen het GULO-gen kwijtraakten
Bij mensen, apen en een handvol andere diersoorten ontbreekt een functionerend GULO-gen – het gen dat nodig is om zelf vitamine C aan te maken. Lange tijd was dat een raadsel. Want waarom zou de evolutie ons zoiets fundamenteels ontnemen?
Het leek een zwakke plek: geen interne productie meer, dus volledig afhankelijk van voeding. Maar nieuw onderzoek laat zien dat deze genetische ‘tekortkoming’ juist een verdedigingsmechanisme kan zijn. Een onverwachte manier om parasitaire infecties te onderdrukken voordat ze schade aanrichten.
Een parasiet die miljoenen levens ontwricht
Schistosomiasis is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door bloedwormen. Die wormen nestelen zich in de bloedvaten van blaas of darmen en leggen eieren die ontstekingen veroorzaken. Op termijn kan dat leiden tot leverschade, vergroting van de milt en uiteindelijk orgaanfalen.
De parasiet komt veel voor in tropische gebieden waar mensen geregeld in contact komen met besmet oppervlaktewater. Onze evolutionaire voorgangers hadden daar vermoedelijk vaak mee te maken — wat het verdwijnen van het GULO-gen ineens in een ander licht zet.
Voor- en Nadelen
Voordelen van vitamine C-tekort bij infecties
- Blokkeert de voortplanting van schistosomiasis-parasieten volledig
- Voorkomt leverschade, miltvergroting en ontstekingsreacties
- Stopt de overdracht van de ziekte naar andere mensen
- Biedt bescherming zonder de volwassen wormen te doden
Nadelen van langdurig vitamine C-tekort
- Kan leiden tot scheurbuik met vermoeidheid en gewrichtspijn
- Verzwakt het immuunsysteem op lange termijn
- Verstoort de aanmaak van collageen voor gezond bindweefsel
- Belemmert de opname van ijzer uit plantaardige voeding
Hoe vitamine C schistosomiasis in stand houdt
Wat deze parasiet bijzonder maakt, is zijn afhankelijkheid van ascorbinezuur. Schistosomiasis-wormen kunnen zelf geen vitamine C aanmaken. Ze halen het rechtstreeks uit hun gastheer – uit ons dus – en gebruiken het als bouwstof voor hun voortplanting.
De vitamine speelt een sleutelrol bij de aanmaak van eieren. Zonder die aanvoer uit het lichaam van de gastheer raken interne processen verstoord. Het gevolg: eieren die misvormd zijn, afgestorven, en vooral – niet in staat om nieuwe infecties te veroorzaken.
Wat er op celniveau gebeurt
De kern van het mechanisme draait om een enzym: KDM6. Vitamine C activeert dit enzym, dat nodig is voor de genregulatie binnen de parasiet. Het zorgt ervoor dat genen geactiveerd worden die de productie van dooiercellen in gang zetten.
Als vitamine C ontbreekt, gebeurt dat simpelweg niet. De vitellaria – klieren die die dooiercellen zouden moeten maken – blijven onderontwikkeld. En zonder dooiercellen stopt de eiproductie. De parasiet loopt vast in zijn cyclus.
Verklarende woordenlijst
- GULO-gen: Het gen dat codeert voor het enzym dat vitamine C aanmaakt in het lichaam
- Schistosomiasis: Tropische ziekte veroorzaakt door bloedwormen, ook wel bilharzia genoemd
- Vitellaria: Klieren in vrouwelijke parasieten die dooiercellen produceren voor eivorming
- KDM6-enzym: Eiwit dat genactiviteit reguleert en afhankelijk is van vitamine C als hulpstof
Bescherming zonder structureel tekort
Uit het onderzoek blijkt dat een chronisch tekort aan vitamine C niet nodig is om de parasiet te remmen. Korte perioden waarin de parasiet geen toegang heeft tot ascorbinezuur – met name tijdens de eilegfase – zijn al voldoende om de voortplantingscyclus te verstoren.
Dat biedt een intrigerend perspectief: tijdelijke schaarste, zonder dat het lichaam in een staat van scheurbuik belandt. Het roept de vraag op of het menselijk lichaam zich in de loop der tijd heeft ingesteld op precies dit verdedigingsmechanisme.
Medische implicaties die vragen om heroverweging
De bevindingen maken gangbare adviezen ineens minder vanzelfsprekend. Extra vitamine C bij ziekte? In het geval van parasitaire infecties zoals schistosomiasis kan dat juist de reproductie van de parasiet stimuleren.
Voor artsen in endemische gebieden ontstaat zo een dilemma. De balans tussen voedingsondersteuning en infectiebeheersing is kwetsbaar. Deze studie kan ertoe leiden dat behandelprotocollen opnieuw onder de loep worden genomen.
| Diergroep of soort | Toelichting |
|---|---|
| Mensen | Hebben een defect GULO-gen en zijn afhankelijk van voeding |
| Mensapen (zoals chimpansees en gorilla’s) | Delen hetzelfde genetische defect als de mens |
| Tarsiers | Kleine primaten zonder werkende vitamine C-synthese |
| Cavia’s | Kunnen geen vitamine C aanmaken, gevoelig voor scheurbuik |
| Capibara’s | Nauwe verwanten van de cavia met vergelijkbare beperking |
| Teleost-vissen (beenvisachtigen) | Veel soorten missen de enzymfunctie voor vitamine C-productie |
| Lijsters en vinkachtigen | Sommige zangvogels produceren geen vitamine C |
| Vleermuizen (diverse soorten) | Veel vleermuissoorten zijn GULO-deficiënt |
Conclusie
Wat ooit als genetisch defect werd gezien, blijkt eerder een evolutionaire aanpassing met verdedigende kracht. Door parasieten structureel toegang te ontzeggen tot wat zij nodig hebben om zich voort te planten, bouwde het menselijk lichaam een subtiel maar effectief schild.
Deze inzichten bieden niet alleen aanknopingspunten voor nieuwe behandelstrategieën, maar zetten ook aan tot voorzichtigheid bij vitamine-supplementatie tijdens infecties. Wat goed lijkt voor de mens, is soms net zo goed gunstig voor de indringer.
Geraadpleegde bronnen:
De onderstaande referenties vormen de inhoudelijke onderbouwing van dit artikel.
Gerelateerde artikelen
![Hoe Holisme Het Begrip ‘ONGENEESLIJK’ Steeds Verder Onder Zware Druk Zet! [GROOT DOSSIER]](https://goodfeeling.nl/wp-content/uploads/2025/09/GoodFeeling.nl-ongeneeslijk-768x512.webp)
Veelgestelde vragen
Waarom maken mensen geen vitamine C meer aan?
Het GULO-gen verloor zijn functie bij vroege primaten tussen 63 en 58 miljoen jaar geleden, vermoedelijk in een voorouder van mensen, apen en tarsiërs. Hoewel oorspronkelijk gedacht werd dat dit evolutionair neutraal was, toont recent onderzoek aan dat het verlies bescherming kan bieden tegen parasieten zoals schistosomiasis.
Is een vitamine C-tekort altijd schadelijk?
Langdurige tekorten leiden tot scheurbuik en verzwakking van het immuunsysteem. Maar tijdelijke tekorten – met name tijdens de voortplantingsfase van parasieten – kunnen bescherming bieden, zonder blijvende schade te veroorzaken.
Is het verstandig om vitamine C-supplementen te nemen tijdens een infectie?
Dat hangt af van het type infectie. Bij parasitaire ziekten zoals schistosomiasis kan extra vitamine C de eiproductie van de parasiet stimuleren. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.
Welke dieren kunnen nog wel zelf vitamine C aanmaken?
De meeste zoogdieren, vogels, reptielen en vissen behouden dit vermogen. Mensen, apen, cavia’s en enkele andere soorten zijn het evolutionair kwijtgeraakt door mutaties in het GULO-gen.
Hoe werkt bescherming via een tijdelijk vitamine C-tekort?
Schistosoma-wormen gebruiken vitamine C uit hun gastheer om eieren te maken. Als de aanvoer tijdelijk stokt, raken de interne processen in de war. De eiproductie valt stil en de infectiecyclus wordt onderbroken.
