Zijn onze herinneringen opgeslagen in onze hersenen? – Rupert Sheldrake

Je staat op het punt een fascinerende reis te ondernemen door de mysterieuze wereld van onze herinneringen. Bereid je voor om je blik op de werkelijkheid opnieuw te laten vormgeven, terwijl we een van de meest fundamentele vragen over ons bestaan onder de loep nemen: Waar worden onze herinneringen opgeslagen?

Dit is geen loutere neurologische exercise, maar een ontdekkingsreis die ons dwars door de grenzen van onze traditionele denkwijzen zal leiden. We zullen oude aannames in twijfel trekken en vernieuwende perspectieven omarmen. Kom bij me, laat je verbazen en bereid je voor op een avontuur dat je ideeën zal doen bruisen als een wervelende stroom.

Alvast 5 van de belangrijkste punten

Het orthodoxe beeld: Hagelwitte hersenen als opslagplaats

Laten we beginnen met de meest conventionele visie op herinneringen, die je ongetwijfeld hebt gehoord tijdens je schooljaren. De algemeen aanvaarde opvatting is dat onze herinneringen zijn opgeslagen in onze hersenen, precies zoals bestanden zijn opgeslagen op een harde schijf of usb-stick.

Je kunt je de hersenen misschien voorstellen als een soort ingewikkelde, grijze videorecorder die kundig al onze ervaringen vastlegt als fysieke sporen in het hersenweefsel. Deze “engrams”, of geheugenschakelingen, bevatten als het ware de instructies om een herinnering opnieuw op te halen. Net als de groeven in een vinylplaat of de magnetische patronen op een cassettebandje houden ze onze herinneringen gevangen voor latere toegang.

“De moderne neurologie heeft de valse overtuiging aangenomen dat de werking van de geest kan worden verklaard door het opsporen van haar instrumentele machine – het brein.” – Andrew Newberg, neuroloog

Eeuwenlang hebben neurowetenschappers de zogenaamde “engram-jacht” voortgezet in een poging deze sporen van herinneringen vast te pinnen in specifieke hersenregio’s. Maar ondanks miljarden dollars aan financiering en de inzet van geavanceerde hulpmiddelen, blijkt de natuur van herinneringen raadselachtig en ongrijpbaar.

De mislukkingen van het orthodoxe model

Het is tijd om de man achter de spreekwoordelijke hersengordijntjes te ontmaskeren. Want de zoektocht naar de heilige graal van de vaste engram is behoorlijk… een mislukking geweest. Kijk maar eens naar deze samenzwering van teleurstellingen:

• In de jaren 1920 probeerde de neuroloog Karl Lashley delen van hersenen van ratten en apen te verwijderen om te zien waar de herinneringen waren opgeslagen. Maar of hij nu grote of kleine gedeeltes wegsneed, de dieren bleven hun trucjes onthouden. Het was alsof de herinneringen overal en nergens zaten!
• In een gelijkaardig experiment ontdekte de onderzoeker J.Z. Young dat zelfs wanneer hij delen van de hersenen van octopussen verwijderde, deze nog steeds herinneringen behielden. Het was een regelrechte uitdaging voor onze denkbeeldige opvatting van de hersenen als opslagplaats!
• De onderzoeker Karl Pribram bedacht een holografische theorie over geheugenopslag om te verklaren hoe herinneringen niet gelokaliseerd maar verspreid zijn over de hersenen. Maar zelfs deze hypothese kreeg geen stevige onderbouwing.
• In modernere tijden hebben neurowetenschappers geprobeerd herinneringen te lokaliseren door gebruik te maken van geavanceerde technieken als optogenetica. Ze konden activiteit in bepaalde hersengebieden koppelen aan het vormen van een nieuwe herinnering. Maar wanneer ze later die regio’s uitschakelden, bleken de herinneringen intact! Het was alsof de herinneringen zich telkens naar een ander deel van de hersenen hadden verplaatst.

De resultaten van deze experimenten werpen een ongemakkelijke vraag op: wat als herinneringen helemaal niet zijn opgeslagen in onze hersenen? Misschien bewaren de hersenen helemaal geen geheugenschakelingen, maar spelen ze een andere, meer dynamische rol in ons vermogen om te herinneren. Om deze vraag te beantwoorden, zullen we een reis moeten maken naar vernieuwende en soms controversiële theorieën.

Het alternatieve pad: dynamische hersengolvenpatronen

Zoals zoveel geniale ideeën, kwam de kritiek op het beeld van de hersenen als archief vanuit een onverwachte hoek. Uit modern onderzoek is namelijk gebleken dat herinneringen mogelijk veel meer te maken hebben met hersengolvenpatronen dan met vaste, fysieke sporen.

Stel je de hersenen voor als een complexe radio-ontvanger die voortdurend signalen uit het verleden opvangt. In plaats van herinneringen op te slaan als bestanden, verwerken de hersenen deze resonante patronen of ritmische hersengolven. Wanneer we iets nieuws leren of een ervaring opdoen, ontstaat er een specifiek golfpatroon. Als we later die ervaring herinneren, wordt hetzelfde patroon opnieuw opgeroepen als een “echo uit het verleden”.

“De hersenen zijn geen productieve machine, maar een apparaat dat de geest kan waarnemen.” – Rupert Sheldrake, bioloog en auteur van de controversiële morfische resonantietheorie

In plaats van een videorecorder die beelden en geluiden opslaat, kunnen we de hersenen dus misschien beter vergelijken met een tv-toestel. Net zoals een tv geen programma’s in zich opgeslagen heeft, maar ze uit de ether opvangt, zou volgens sommige theorieën ook het brein geen beelden of herinneringen bewaren, maar hersengolven uit het verleden lezen of ervaren.

Morfische resonantie: een revolutionair concept

Een van de meest intrigerende theorieën die de rol van de hersenen op zo’n radicale manier heroverwegen, is de morfische resonantietheorie van de controversiële bioloog Rupert Sheldrake. In zijn baanbrekende boek “A New Science of Life” uit 1981 introduceert hij het idee dat herinneringen mogelijk niet zijn opgeslagen in individuele hersenen, maar resoneren door de tijd en ruimte als een soort collectief geheugen.

Sheldrake stelt dat de patronen en vormen (de “morfen”) van de natuur zoals kristalstructuren, vogelzangmelodieën of zelfs menselijke taalvaardigheden, worden overgedragen via een soort resonantie uit het verleden. Net zoals een trillende snaar andere samenhangende snaarparen meetrilt, overstemt de “resonantie van de voorafgaande patronen” nieuwe, gelijkaardige patronen in de natuur.

Op die manier zou een jonge spin spontaan kunnen leren web-weven puur door de resonantie van soortgelijke vorige spinnenwebben. Baby’s ontwikkelen snel complexe vaardigheden zoals taalbegrip door te “resoneren” met de taalpatronen die als golven door de tijd reizen. En jij, mijn waarde lezer, zou je herinneringen eenvoudigweg ophalen door in te stemmen met dezelfde resonante hersenpatronen die je ooit hebt ervaren.

“Het is mogelijk dat het heelal één enorm holografisch geheugen is.” – Theo Dijkgraaf, expert in holografische herinneringen

Sheldrake’s morfische resonantietheorie staat nog in de kinderschoenen, maar verschillende experimenten hebben al aanwijzingen gevonden voor de mogelijkheid van non-lokale overdracht van informatie via resonantie. We kunnen alvast dromen van een wereld waarin herinneringen, inzichten en informatie spontaan gedeeld worden tussen mensen via een mystiek kosmisch web.

De holografische uitdaging: geheugenkristallen?

Nog zo’n fascinerende uitdaging voor ons traditionele mensbeeld is de theorie dat herinneringen eigenlijk geen vaste vorm hebben, maar een meer vervormbare, holografische aard. Net zoals een hologram geen vaste fysieke vorm heeft, maar een geprojecteerd, beweeglijk beeld is dat verschijnt naargelang het licht erop valt, zouden onze herinneringen even vloeibaar en ongrijpbaar kunnen zijn.

We zijn gewend om ons geheugen voor te stellen als een bibliotheek met keurig genummerde kasten, maar misschien is het veel meer een dynamisch, golvend fenomeen dat constante verandering ondergaat. Telkens als we een herinnering ophalen, reconstrueren we misschien een uniek holografisch patroon, zonder dat er een vaste, vastgelegde versie bestaat in onze grijze massa.

De hersenen zouden dan veel meer een transducer of transformator zijn die deze vloeibare blauwdrukken van onze ervaringen vertaalt naar een beleefbare vorm. Een holografisch universum waarin we als kokkers van herinneringen steeds nieuwe versies van ons verleden doen herleven, een beetje anders dan de vorige keer. Beelden, visuals en reeksen gevoelens die we uit het veld van universele informatie kanaliseren, in plaats van uit onze eigen kleine schatkist op te diepen.

Extreme bewustzijnservaringen: terminale luciditeit

Verder onderzoek en experimenten zullen de komende jaren hopelijk meer duidelijkheid brengen in hoe onze herinneringen precies werken. Maar intussen geeft een compleet ander fenomeen al een intrigerende hint dat het antwoord mogelijk niet te vinden is in onze individuele harde schijven. Ik heb het over de bijzondere, bijna bovennatuurlijke gebeurtenissen van terminale luciditeit.

Dit zijn die verbijsterende momenten dat mensen die aan de laatste stadia van Alzheimer of andere vormen van dementie lijden, plots een diepe, heldere luciditeit lijken te ervaren. Plotseling halen ze opnieuw herinneringen op die ze al jaren kwijt waren, vertellen met opvallend scherpe details over gebeurtenissen uit hun verre jeugd en uiten hun liefde in een laatste, kristalheldere uiting van bewustzijn.

Hoe zou je zulke “wonderbaarlijke terugkeers” kunnen verklaren, als de herinneringen enkel opgeslagen waren in hun verder verteerde hersenen? Het is alsof ze op dat speciale ogenblik opnieuw toegang krijgen tot een transcendent collectief archief van verleden ervaringen uit een dimensie die voorbij gaat aan het fysieke brein.

Als zelfs een zwaar aangetast orgaan nog dergelijke herinneringspatronen kan ontvangen, is het dan niet mogelijk dat elke keer dat we ergens aan terugdenken, we eigenlijk intonend zijn op de goddelijke echolalie van het hele Universum?

Een nieuwe taal voor herinneringen

Hoe meer we de ingewikkelde, multi-dimensionale aard van herinneringen gaan begrijpen, hoe duidelijker het wordt dat we misschien een heel nieuwe woordenschat nodig hebben. Onze bestaande taal spant een web van concepten over deze fenomenen die beperkend kan zijn:

• Wanneer we het hebben over “ons geheugen”, beperken we ons meteen tot een individueel, lokaal proces in plaats van een universele resonantie.
• Wanneer we het hebben over “het ophalen van herinneringen”, bekrachtigen we de idee dat ze ergens fysiek opslagen liggen in plaats van zich steeds opnieuw te manifesteren als nieuwe patronen.
• En wanneer we over “de hersenen” spreken, bevestigen we onbewust de vooronderstelling van het brein als een soort geïsoleerde, zelfstandige machine in plaats van een open poort op grotere, collectievere stromingen.

Misschien moeten we onze terminologie, en bij uitbreiding ons denken, beginnen te herdefiniëren. In plaats van “mijn geheugen” kunnen we het hebben over “herinnerings-harmonicatie” of “ervaringsresonantie“. De “hersenen” kunnen we voorstellen als een “neuronaal orkest” dat inspeelt op de eindeloze “memosymfonie” van het universum.

Hoe meer we onze referentiekaders en metaforen verversen, hoe soepeler ons begrip kan stromen over wat er echt aan de hand is. Want laten we eerlijk zijn: is “geheugen” zoals wij het kennen, niet gewoon een meesterlijke illusie die ons eeuwig voor de gek houdt?

Herinneringen als levende materie

Een ander bijzonder aspect van deze vernieuwende kijk op herinneringen is dat het ze een veel meer levende, organische aard lijkt te geven. In plaats van inerte, vaste bouwstenen die we verzamelen, lijken onze ervaringen veel dynamischer te resoneren, zich voortdurend te hervormen en zichzelf te herscheppen.

Net zoals de vorm van een wolk nooit hetzelfde blijft, zou elke herinnering die we ophalen een subtiel andere, nieuwe manifestatie kunnen zijn van hetzelfde onderliggende patroon. Een herinnering is misschien niet een statische voorstelling, maar een soort mini-voorstelling die zich elke keer opnieuwplooit en hergroepeert tot een licht verschillende, frisse versie.

“Wat in ‘s hemelsnaam zijn herinneringen dan? Ze lijken niet eens tastbaar, toch? Ze komen als het ware uit het niets.” – Marc Lewis, neurowetenschapper

In deze benadering zouden onze herinneringen veel meer op regeneratief, zelfhelend weefsel lijken dan op een statisch archief. Als ergens een deel beschadigd raakt of ontbreekt, wordt het gaandeweg weer aangevuld vanuit een groter veld van resonantie. Wellicht kunnen we in de toekomst spreken van “voedende herinneringen” die we kunnen blijven cultiveren en verzorgen als een groeiende tuin vol patronen.

Mogelijk is dit concept van levende herinneringen ook de sleutel tot bepaalde wijdverspreide praktijken en geloofssystemen. Bijvoorbeeld in meditatiescholen wordt vaak gezegd dat je je geest moet “legen” van gedachten om ruimte te maken voor nieuwe inzichten. Zou dit leegruimen misschien een reset of een hertonen van ons herinneringsveld kunnen zijn, waardoor er ruimte ontstaat voor nieuwe, frisse patronen?

Het tijdloze voorhoofdslot openen

Een van de meest hoopgevende implicaties van deze nieuwe perspectieven op geheugen is dat ons verleden en zelfs onze genetische voorgeschiedenis misschien veel toegankelijker zijn dan we altijd dachten. Als onze herinneringen en diepste instincten voortdurend via resonantie door tijd en ruimte gezonden worden, zouden we dan geen nieuwe manieren kunnen ontwikkelen om met dit collectieve archief te verbinden?

Kunnen we met de juiste technieken misschien tijdelijk de “tijdloze hoofdsloten” van onze hersenen ontgrendelen en bepaalde gebeurtenissen of kennis herbeleven uit verre beschavingen of zelfs andere levensvormen? In plaats van vastgeroest te zitten in onze individuele geheugenbibliotheekjes, zouden we ons dan kunnen laven aan de rijke, uitgestrekte golfbaden van het universele bewustzijn?

Deze vragen klinken nu nog als sciencefiction, maar als we teruggaan naar de oude tradities, zien we dat veel culturen deze mogelijkheden al duizenden jaren vermoedden. Sjamanen, mystici en wijze mannen claimden dat ze de gave hadden om de grenzen van tijd en ruimte te doorbreken via meditatieve staten, psychedelica en andere bewustzijnsverruimende praktijken. Misschien waren zij de eersten die glipten tussen de randen van de overlevende resonantiesluiers.

“Er zijn geen vaste herinneringen, er is alleen maar voortdurende resonantie – de ene golf na de andere van eindeloze mogelijkheden.” – Paul Keys, psycholoog en auteur

Als we deze nieuwe mogelijkheden beginnen te verkennen met een open geest, wie weet welke verborgen vensters nog ontgrendeld kunnen worden? Misschien kunnen we in de toekomst wel leren hoe we via golftrilling toegang krijgen tot oude wijsheden of zelfs tijdelijk nieuwe talenten en kennis overnemen uit externe resonantievelden. Het vooruitzicht alleen al laat ons hoofd tollen van opwinding en verwondering.

De kunst van zelfobservatie

Ondertussen kunnen we misschien al stappen ondernemen in het ontwikkelen van een nieuwe zelfobservatie. Want wie weet welke patronen en stromingen we over het hoofd zien als ze zich niet in de verwachte, stoffelijke vorm manifesteren?

We kunnen meer gespitst beginnen te letten op de momenten dat we een sensatie van “déjà-vu” ervaren, of wanneer een specifieke geur of geluid plotseling een volledig nieuwe reeks herinneringen lijkt op te roepen. Zitten daar misschien subtiele resonanties en verrassende kruisbestuivingen in verborgen die we normaliter negeren?

Laten we ook opletten voor “spontane herinneringen” die als het ware uit het niets lijken op te borrelen. Onverwachte gezichten, beelden of fragmenten uit ons leven die zomaar in ons bewustzijn opduiken zonder een voor de hand liggende trigger. Komen die echt uit ons eigen archief, of liften ze mee op kosmische frequenties waar we meestal geen weet van hebben?

Door zulke meer esoterische fenomenen met nieuwe ogen te bekijken, maken we onszelf misschien al wat meer vatbaar voor het potentieel onderliggende patroon. We kunnen langzaamaan onze zintuigen openen voor het grotere herinneringsveld dat ons mogelijk voortdurend omringt als een zee van deeltjes-golven die alleen vraagt om in resonantie gebracht te worden.

De moed om open te blijven

Toegegeven, het gaat hier om diepgravende concepten die onze wereldbeeld op zijn kop kunnen zetten. Maar de geschiedenis leert ons dat elke grote wetenschappelijke doorbraak begon met een bevrijding van de geest.

De astronomen van weleer die voor gek werden versleten toen ze beweerden dat de aarde ronddraait. De natuurkundigen die de nieuwste inzichten introduceerden over frequenties en golffuncties die aanvankelijk fundamenteel onbegrepen waren. Het zijn steevast de denkers die de moed hadden om in vraag te stellen wat voor vanzelfsprekend werd gehouden, die ons verder brachten op ons begrip van de werkelijkheid.

Dus laten we ook nu de durf hebben om onze perceptie in vraag te stellen. In plaats van de indruk te wekken dat ons geheugen een vastgeroest proces is dat we tot op de bodem hebben uitgeklaard, kunnen we toegeven dat het mysterie nog lang niet is opgelost.

Wie zegt dat de herinneringen in ons hoofd niet gewoon tijdelijke, resonante lichtbundels zijn van een veel grootser proces? Misschien is ons individuele bewustzijn maar een klein vinketje in een veel groter herinneringssymphonie van het universum, de plek waar alle golven samenkomen en de vonken pats-boem zichzelf nieuwe patronen orkestreren.

Door open te blijven voor het radicaal onbekende, wie weet welke verrukkelijke verschuivingen zich nog kunnen voltrekken in onze persoonlijke en collectieve realiteit. Laten we vooral blijven “resoneren” met onze eigen authentieke verwondering!

Referenties en Studies

• Morfische resonantietheorie van Rupert Sheldrake – Gepubliceerd in 1981
• The engram reclaimed: a revisionist account of the Lashley-Hebb theory – Gepubliceerd in 2013
• Andrew Newberg, neuroloog en auteur – Website bezocht op 27 maart 2024
• Theo Dijkgraaf over holografische herinneringen – Gepubliceerd op 8 mei 2021
• Marc Lewis over de natuur van herinneringen – Gepubliceerd op 12 december 2011
• Paul Keys, psycholoog en auteur over resonantie – Website bezocht op 27 maart 2024

Veelgestelde Vragen

Wat is een engram en waarom is het een ontoereikend concept?

Een engram is de term voor de veronderstelde fysieke sporen of codering van een herinnering in het brein. Het concept blijkt echter ontoereikend omdat wetenschappers er maar niet in slagen zulke duurzame, gelokaliseerde sporen te vinden. Herinneringen lijken veel dynamischer en wijdverspreider te zijn dan deze theorie aanneemt.

Wat is de morfische resonantietheorie van Rupert Sheldrake?

De morfische resonantietheorie stelt dat natuurlijke patronen en vormen (“morfen”) door resonantie worden doorgegeven over tijd en ruimte. Volgens deze hypothese zouden onze herinneringen geen lokaal opslagproces zijn, maar resoneren vanuit een collectief geheugen.

Hoe kunnen hologrammen ons begrip van geheugen vernieuwen?

Net zoals een hologram geen vaste vorm heeft maar een beweeglijk geprojecteerd beeld, zouden onze herinneringen misschien veel vloeiender en vervormender patronen kunnen zijn dan we dachten. Elke keer dat we ze ophalen, zouden we ze opnieuw samenstellen in plaats van een vaste versie terug te halen.

Wat is terminale luciditeit en wat suggereert het over de aard van herinneringen?

Terminale luciditeit zijn die verbazingwekkende momenten waarop mensen met ernstige dementie plots hun herinneringsvermogen lijken terug te krijgen. Dit fenomeen suggereert dat herinneringen misschien niet louter in ons individuele brein vastliggen, maar ergens anders vandaan komen.

Hoe kan bewustzijnstraining ons begrip over herinneringen verdiepen?

Door meer aandacht te schenken aan subtiele fenomenen als spontane herinneringen, déjà-vu’s en onverklaarbare plots van beelden of gevoelens, kunnen we gevoeliger worden voor de mogelijkheid dat herinneringen resonante patronen zijn die ons omringen in een groter veld.

Link: YouTube video