Stel je voor: je zit in de tandartsstoel, mond wijd open, en de tandarts boort in je kies. Vroeger, zeg in de jaren ’70 of ’80, was de kans groot dat je een glimmende, zilvergrijze vulling kreeg – een amalgaamvulling. Ik herinner me nog hoe mijn oma altijd klaagde over die ‘zware’ vullingen in haar mond, die soms een metaalsmaak gaven.
Maar wat veel mensen niet weten, is dat deze vullingen voor de helft uit kwik bestaan. Kwik! Dat spul dat we associëren met giftige dampen en milieurampen. De vraag die al decennia rondzweeft: geven deze vullingen op de lange termijn toxische stoffen af, zoals kwiklekkage in je mond? Laten we dit eens uitdiepen, met een blik op de feiten, de fabels en de wetenschap erachter.
Lees ook: [GROOT DOSSIER] Amalgaamvullingen en de Mogelijke Afgifte van Toxische Stoffen op de Lange Termijn
Wat zijn amalgaamvullingen?
Amalgaamvullingen, ook wel ‘zilvervullingen’ genoemd, zijn al sinds de 19e eeuw in gebruik. Ze werden populair omdat ze goedkoop, duurzaam en makkelijk te plaatsen waren. In de Verenigde Staten en Europa vulden tandartsen miljoenen kiezen met dit mengsel van metalen: zilver, tin, koper en – jawel – vloeibaar kwik. Het kwik bindt de andere metalen tot een harde pasta die perfect in een holte past.
Vooral in de naoorlogse jaren was het dé standaard voor cariësbehandeling. Maar tijden veranderen. Tegenwoordig worden ze in veel landen uitgefaseerd, deels vanwege milieuredenen (kwik vervuilt water), maar ook door gezondheidszorgen. In de EU is het gebruik bij kinderen onder de 15 en zwangere vrouwen al verboden sinds 2018.
Lekt er kwik uit?
Nu de kernvraag: lekt er kwik uit deze vullingen? Ja, in kleine hoeveelheden wel. Wanneer je kauwt, eet of je tanden poetst, slijt het oppervlak van de vulling een beetje, en daarbij komt kwikdamp vrij. Studies tonen aan dat dit kwik in je speeksel, bloed en urine terechtkomt.
Het is geen plotselinge ‘lekkage’ zoals bij een kapotte thermometer, maar een geleidelijk proces over jaren heen. Onderzoekers hebben gemeten dat een gemiddelde persoon met meerdere amalgaamvullingen dagelijks zo’n 1 tot 5 microgram kwik inademt of inslikt. Dat klinkt weinig, maar kwik hoopt zich op in het lichaam, vooral in de nieren, hersenen en lever.
Is dat toxisch op de lange termijn?
Is dat toxisch op de lange termijn? Hier scheiden de geesten zich. Officiële instanties zoals de FDA en de American Dental Association (ADA) zeggen van niet – voor de meeste mensen althans. Ze baseren zich op talloze studies die geen direct verband vinden tussen amalgaamvullingen en gezondheidsproblemen bij volwassenen.
Er is geen bewijs voor chronische vergiftiging in de algemene populatie, en de blootstelling blijft onder veilige limieten. Zelfs bij kinderen onder de zes jaar, die gevoeliger zijn, vond de FDA geen klinische schade. Maar ze waarschuwen wel voor risicogroepen: zwangeren, mensen met nierproblemen of multiple sclerose. Bij hen kan kwik de placenta passeren of neurologische symptomen verergeren.
De tegenbeweging
Toch is er een luidruchtige tegenbeweging. Organisaties zoals de International Academy of Oral Medicine and Toxicology (IAOMT) claimen dat kwik uit vullingen bijdraagt aan een waslijst aan kwalen: vermoeidheid, depressie, hoofdpijn, auto-immuunziekten en zelfs autisme. Ze wijzen op gevallen waar patiënten na verwijdering van vullingen opknapten.
Neem bijvoorbeeld verhalen van mensen die jarenlang last hadden van een metaalsmaak of tintelingen, en na ‘veilige’ verwijdering (met speciale apparatuur om dampen te minimaliseren) zich beter voelden.
Critici argumenteren dat kwik neurotoxisch is – dat weten we van industriële ongelukken – en dat zelfs lage doses op termijn schade kunnen aanrichten, zoals bij de hypothalamus, wat stemmingen beïnvloedt. Een studie uit 2019 toonde aan dat boren in amalgaam urenlang kwikdamp vrijgeeft, wat vooral riskant is tijdens verwijdering.
Wat te doen als je amalgaam hebt?
Wat te doen als je nog amalgaam hebt? De FDA raadt aan om intacte vullingen niet zomaar te verwijderen, omdat dat tijdelijk meer kwik vrijgeeft en gezonde tand verwoest. Alternatieven zoals witte composietvullingen of keramiek zijn esthetischer en kwikvrij, maar soms minder duurzaam. In Nederland en België gebruiken tandartsen ze al jaren minder, en veel praktijken bieden ‘mercury-safe’ verwijdering aan.
Lees ook: [GROOT DOSSIER] Amalgaamvullingen en de Mogelijke Afgifte van Toxische Stoffen op de Lange Termijn
Conclusie
Uiteindelijk hangt het af van je persoonlijke situatie. Ben je gezond en heb je geen klachten? Waarschijnlijk geen zorgen. Maar als je symptomen hebt die niet te verklaren zijn, of als je zwanger bent, praat erover met je tandarts. De controverse duurt voort, met wetenschap aan beide kanten. Misschien is het zoals met veel oude gewoontes: beter voorkomen dan genezen. Of, in dit geval, beter een witte vulling dan een grijze met een kwikstaartje.
Geraadpleegde bronnen:
De onderstaande referenties vormen de inhoudelijke onderbouwing van dit artikel.
- Information for Patients About Dental Amalgam Fillings – FDA
- The Dental Amalgam Toxicity Fear: A Myth or Actuality – PMC
- How Do Different Physical Stressors’ Affect the Mercury Release … – PMC
- Mercury Poisoning Symptoms and Dental Amalgam Fillings – IAOMT
- Dental Amalgam Fillings – FDA
- Dental amalgam controversy – Wikipedia
- Safety of Dental Amalgam – IADR
- Dental Amalgam Danger: Mercury Fillings and Human Health – IAOMT
- Dental fillings raise levels of mercury in the body, UGA study says
- Mercury in Dental Amalgam | US EPA
Gerelateerde artikelen
Veelgestelde vragen
Wat zijn amalgaamvullingen?
Amalgaamvullingen zijn tandvullingen gemaakt van een legering die ongeveer 50% kwik bevat, gemengd met zilver, tin en koper. Ze worden al decennialang gebruikt vanwege hun duurzaamheid en lage kosten, maar roepen vragen op over de afgifte van kwikdampen tijdens het kauwen of slijpen.
Hoe slecht zijn amalgaamvullingen?
Amalgaamvullingen geven kleine hoeveelheden kwik vrij, maar volgens wetenschappelijke comités zoals het SCENIHR van de EU bestaan er geen bewezen risico’s op systemische gezondheidseffecten voor de algemene bevolking. Kwetsbare groepen zoals zwangeren of kinderen kunnen echter beter alternatieven overwegen, en er is discussie over mogelijke links met neurologische klachten, hoewel dit niet overtuigend bewezen is.
Zijn tandvullingen met amalgaam schadelijk?
Voor de meeste mensen zijn ze veilig en veroorzaken ze geen systematische gezondheidsproblemen, zoals bevestigd door gezondheidsorganisaties. Toch bestaat er controverse vanwege de kwikinhoud, met sommige studies die wijzen op mogelijke risico’s voor gevoelige individuen, zoals allergieën of blootstelling op lange termijn. Het milieuaspect speelt een grotere rol in de huidige discussies.
Waarom gebruiken tandartsen geen amalgaamvullingen meer?
Tandartsen schakelen over op alternatieven zoals composiet of keramiek vanwege betere esthetiek, minder invasieve technieken en groeiende regelgeving. In Europa drijft de Minamata-conventie over kwik de fase-uit aan, met focus op milieubescherming en veiliger materialen.
Waarom zijn amalgaamvullingen verboden?
In de EU worden amalgaamvullingen vanaf 1 januari 2025 verboden voor gebruik en productie, voornamelijk om milieuredenen en om kwikvervuiling te verminderen, in lijn met de Minamata-conventie. Het is geen direct verbod vanwege gezondheidsrisico’s, maar een preventieve maatregel; bestaande vullingen in goede staat hoeven niet verwijderd te worden.
Is het verstandig om amalgaamvullingen te vervangen?
Als de vullingen in goede conditie zijn, is vervanging niet noodzakelijk voor gezondheid, maar kan het wenselijk zijn voor esthetiek of bij slijtage. Overleg altijd met een tandarts, want onnodig verwijderen kan meer kwik vrijlaten en het tandweefsel beschadigen.
