GHB wordt vaak gepresenteerd als een relatief veilige party drug, vaak gepaard gaande met de uitspraak: “GHB is een stof die van nature in het lichaam voorkomt, dus gebruik is veilig”, maar de werkelijkheid is aanzienlijk complexer.
Deze gamma-hydroxybutylzuur genoemde stof staat sinds 1996 op de Nederlandse Opiumlijst als harddrug. Toch blijft de mythe bestaan dat GHB ongevaarlijk zou zijn omdat het ‘lichaamseigen’ is, maar wetenschappelijk onderzoek toont juist het tegendeel aan.
Alvast 5 van de belangrijkste punten
- Het ‘lichaamseigen’ argument over GHB is wetenschappelijk onjuist en misleidend.
- Zelfs ervaren gebruikers kunnen onverwachts in coma raken door kleine verschillen in dosering.
- GHB veroorzaakt geheugen black-outs die gebruikers kwetsbaar maken voor misbruik.
- De stof leidt sneller tot lichamelijke afhankelijkheid dan veel andere drugs.
- Ontwenning van GHB kan levensgevaarlijke epileptische aanvallen veroorzaken.
De mythe rond ‘lichaamseigen’
Het idee dat GHB lichaamseigen zou zijn, klinkt overtuigend — en wordt dan ook regelmatig gebruikt als argument om gebruik te bagatelliseren. Toch gaat het hier om een fysiologisch detail dat nauwelijks relevant is voor de praktijk. Het lichaam maakt GHB aan in zeer kleine hoeveelheden, als bijproduct van de stofwisseling rond GABA.
De concentraties die het lichaam zelf aanmaakt zijn verwaarloosbaar vergeleken met wat recreatief wordt ingenomen — we spreken dan over een factor honderd tot duizend hoger. Zelfs in medische toepassingen, zoals bij narcolepsie, is nauwkeurige dosering onder strikt toezicht vereist. Dat is niet voor niets.
Risico’s bij recreatief gebruik
De toxicologische eigenschappen van GHB maken de stof lastig in te schatten. Het verschil tussen een lichte roes en een zware overdosis is klein — soms enkele milliliters. Juist dat maakt het gebruik zo riskant.
Effecten als ademhalingsdepressie of plotseling bewustzijnsverlies kunnen optreden zonder waarschuwing, ook bij mensen die ervaring denken te hebben met doseren. En omdat GHB invloed heeft op geheugenvorming, zijn gebruikers vaak achteraf delen van de avond kwijt — wat hen extra kwetsbaar maakt in situaties waarin alertheid of zelfbescherming nodig is.
Voor- en Nadelen
Voordelen van medisch gebruik
- Effectieve behandeling van narcolepsie onder medische supervisie
- Verbetert slaapkwaliteit bij specifieke medische aandoeningen
- Kan cataplexy-aanvallen verminderen bij narcolepsie-patiënten
- Relatief korte halfwaardetijd in gecontroleerde dosering
Nadelen van recreatief gebruik
- Hoog risico op coma en ademhalingsstilstand
- Snelle ontwikkeling van lichamelijke afhankelijkheid
- Geheugen black-outs maken gebruikers kwetsbaar
- Gevaarlijke ontwenningsverschijnselen inclusief epilepsie
Invloed op hersenactiviteit en het GABA-systeem
GHB grijpt direct in op het GABA-systeem — een van de belangrijkste remmende netwerken in de hersenen. Daardoor vertraagt het vrijwel alle vormen van hersenactiviteit. Het gevolg: sufheid, verwardheid en bij hogere doseringen verlies van bewustzijn. Voor de meeste mensen komt dit sneller dan verwacht.
Het therapeutische venster is smal. Dat betekent dat er nauwelijks marge zit tussen een lichte roes en een levensbedreigende reactie. Zeker bij herhaald gebruik of onzorgvuldige dosering. Ook de impact op het geheugen is fors — veel gebruikers kunnen zich delen van de ervaring later helemaal niet meer herinneren.
Verslaving, tolerantie en lichamelijke afhankelijkheid
Regelmatig gebruik van GHB leidt al snel tot lichamelijke afhankelijkheid. Het lichaam past zich aan, het dopaminesysteem raakt uit balans, en er zijn steeds hogere doseringen nodig om hetzelfde effect te voelen. Gebruikers merken vaak pas laat dat ze hierin vast zijn komen te zitten.
Wanneer iemand probeert te stoppen, ontstaan er vaak zware ontwenningsverschijnselen. Epileptische aanvallen, slapeloosheid, hallucinaties of angstaanvallen komen regelmatig voor. Zelf afbouwen zonder toezicht is daardoor niet alleen moeilijk, maar in sommige gevallen ronduit gevaarlijk.
Verklarende woordenlijst
- GABA: Neurotransmitter die hersenactiviteit remt en ontspanning bevordert
- Cataplexy: Plotselinge spierverslapping bij sterke emoties, symptoom van narcolepsie
- Halfwaardetijd: Tijd waarin de helft van een stof uit het lichaam verdwijnt
- Therapeutisch venster: Veilige dosisbereik tussen werkzaam en toxisch niveau
Wetgeving en praktijk
In Nederland valt GHB sinds 1996 onder lijst I van de Opiumwet. Dat is de categorie die gereserveerd is voor middelen met een hoog risico op schade. Bezit, handel en productie zijn strafbaar, tenzij het gaat om natriumoxybaat dat op recept is voorgeschreven voor medisch gebruik.
Toch komt recreatief gebruik nog steeds voor — vaak gevoed door misvattingen over de veiligheid. GHB wordt nogal eens gezien als een ‘milde’ partydrug, terwijl de risico’s juist structureel worden onderschat.
Schade beperken en risico’s begrijpen
Wie ondanks de waarschuwingen overweegt GHB te gebruiken, heeft ten minste één ding nodig: betrouwbare informatie. Vooral combinaties met alcohol of andere dempende middelen maken de situatie acuut gevaarlijk. Het risico op ademhalingsdepressie neemt in die gevallen exponentieel toe.
Bij verslavingsproblemen is het belangrijk om niet te wachten tot het misgaat. Zelfstandig stoppen is zelden veilig — de lichamelijke ontwenning kan heftig verlopen, met hallucinaties, paniek of zelfs epileptische aanvallen. In veel gevallen is medische begeleiding bij detox noodzakelijk.
De hardste bescherming blijft nog steeds het niet gebruiken. Verhalen waarin GHB wordt voorgesteld als ‘onschuldig’ of ‘gewoon gezellig’, vertellen meestal slechts een deel van wat er écht gebeurt.
Bijwerkingen van GHB
Hier een overzicht van de belangrijkste effecten, waarom ze optreden en hoe ernstig ze zijn.
| Bijwerking | Waarom | Ernst |
|---|---|---|
| Slaperigheid en sufheid | Versterkt de werking van GABA, wat hersenactiviteit onderdrukt en vermoeid maakt. | Licht tot matig |
| Duizeligheid en evenwichtsstoornissen | Verstoort de balans in het centrale zenuwstelsel, beïnvloedt coördinatie en motoriek. | Licht tot matig |
| Euforie en ontspanning | Verhoogt tijdelijk de afgifte van dopamine, geeft een opgewekt gevoel. | Licht |
| Verwardheid en geheugenverlies (black-outs) | Dempt de hippocampus waardoor herinneringen niet goed worden opgeslagen. | Matig tot ernstig |
| Misselijkheid en braken | Stimuleert het braakcentrum door demping van de hersenstam. | Matig |
| Spierverslapping | Invloed op GABA-receptoren verlaagt spierspanning en controle. | Matig |
| Ademhalingsdepressie | Bij hoge doseringen wordt de hersenstam te sterk geremd, ademhaling vertraagt. | Ernstig, levensgevaarlijk |
| Bewustzijnsverlies / coma | Overdosis onderdrukt hersenactiviteit tot diepe bewusteloosheid. | Ernstig, levensgevaarlijk |
| Verslaving en tolerantie | Ontregeling van dopaminesysteem, hersenen passen zich aan waardoor steeds meer nodig is. | Ernstig |
| Ontwenningsverschijnselen | Hyperactief zenuwstelsel na stoppen: slapeloosheid, angst, hallucinaties. | Ernstig, soms levensgevaarlijk |
Juridische status in Nederland
-
Ja, GHB staat op de Opiumlijst (lijst I, de lijst van harddrugs).
-
Sinds 1996 is het bezit, de handel en productie van GHB strafbaar in Nederland.
-
Alleen natriumoxybaat (Xyrem®) mag legaal worden voorgeschreven in de zorg, uitsluitend bij narcolepsie.
GHB: lichaamseigen stof?
Mythe
“GHB is lichaamseigen, dus gebruik is veilig.”
Feit
-
Het lichaam maakt zelf slechts zeer kleine hoeveelheden GHB aan als bijproduct van de stofwisseling van GABA.
-
Deze endogene hoeveelheden liggen honderden tot duizenden keren lager dan de doseringen die recreatief worden gebruikt.
-
Medisch gebruik (bij narcolepsie) gebeurt uitsluitend onder strikte controle, vanwege het risico op coma, ademhalingsstilstand en verslaving.
-
Het “lichaamseigen”-argument is misleidend: de aanwezigheid van minieme hoeveelheden in het lichaam betekent niet dat hoge doses veilig zijn.
GHB als rape drug in het uitgaansleven
In clubs, op festivals en tijdens housefeesten duikt GHB geregeld op als partydrug. Wat veel mensen niet beseffen: de eigenschappen die het ‘aantrekkelijk’ maken voor recreatief gebruik — snelle ontspanning, remmingen vallen weg, black-outs — maken het ook risicovol in andere contexten.
GHB wordt in sommige gevallen misbruikt als zogenaamde rape drug. Door het kleur- en smaakloze karakter valt het in drank nauwelijks op. Slachtoffers raken snel verward, verliezen hun bewustzijn of kunnen zich achteraf niets herinneren. Vooral in drukke feestomgevingen is dat een gevaarlijke combinatie.
Het risico is niet dat iedereen in het uitgaansleven kwaad in de zin heeft. Het probleem is dat het gebruik van een middel dat zó sterk ingrijpt op je bewustzijn — al dan niet vrijwillig — je weerloos maakt. En voor sommige mensen is dat precies wat ze zoeken: een makkelijke prooi. Hou altijd je hand boven je glas in drukke menigten. Dit advies geld ook voor mannen!
Conclusie
GHB is zeker geen veilige recreatieve drug, ondanks hardnekkige mythes. Het risicoprofiel toont duidelijk aan waarom deze stof op de lijst van harddrugs staat.
De combinatie van smal therapeutisch venster, hoog verslavingsrisico en levensgevaarlijke ontwenning maakt recreatief gebruik hoogst problematisch. Wetenschappelijk bewijs ondersteunt de classificatie als harddrug volledig.
Geraadpleegde bronnen:
De onderstaande referenties vormen de inhoudelijke onderbouwing van dit artikel.
- Snead OC. “Gamma-hydroxybutyrate in the brain: an overview.” Neurochemistry International. 1991. – Overzicht van GHB in de hersenen.
- Kaupmann K, Cryan JF. “Gamma-hydroxybutyrate (GHB) as a therapeutic agent.” Sleep Medicine Reviews. 2002. – Therapeutisch gebruik van GHB.
- Bosman IJ, Lusthof KJ. “Toxicology of gamma-hydroxybutyrate (GHB).” Drug Testing and Analysis. 2010. – Toxicologische aspecten van GHB.
- EMCDDA. “Gamma-hydroxybutyrate (GHB) and its precursor gamma-butyrolactone (GBL).” 2023. – Europese drugprofielinformatie over GHB en GBL.
- van Amsterdam J, Brunt T, van den Brink W. “The adverse health effects of gamma-hydroxybutyrate (GHB): a review.” Drug and Alcohol Dependence. 2011. – Gezondheidsrisico’s van GHB-gebruik.
- https://wetten.overheid.nl/zoeken/zoekresultaat/rs/2,3,4/titelf/1/tekst/GHB/tekstf/1/d/11-09-2025/dx/0
Gerelateerde artikelen
Veelgestelde vragen
Is GHB echt lichaamseigen en dus veilig?
Nee, dit is een gevaarlijke mythe. Het lichaam maakt wel GHB aan, maar slechts in minuscule hoeveelheden. Recreatieve doses liggen honderden keren hoger dan wat natuurlijk voorkomt.
Kan je verslaafd raken aan GHB?
Ja, GHB veroorzaakt snel lichamelijke afhankelijkheid. Regelmatig gebruik leidt tot tolerantie en gevaarlijke ontwenningsverschijnselen, inclusief mogelijk levensbedreigende epileptische aanvallen.
Waarom wordt GHB soms medisch gebruikt?
Alleen natriumoxybaat (Xyrem®) mag voorgeschreven worden bij narcolepsie. Dit gebeurt uitsluitend onder strikte medische controle vanwege de ernstige risico’s van de stof.
Hoe gevaarlijk is een GHB-overdosis?
Zeer gevaarlijk – overdosis kan leiden tot coma en ademhalingsstilstand. Het verschil tussen een ‘werkende’ dosis en een levensgevaarlijke hoeveelheid is extreem klein.
Kun je veilig stoppen met GHB-gebruik?
Stoppen met GHB na regelmatig gebruik vereist meestal medische begeleiding. Zelfstandig stoppen kan levensgevaarlijke ontwenningsverschijnselen veroorzaken, waaronder epileptische aanvallen.
Is GHB legaal in Nederland?
GHB staat op lijst I van de Opiumwet. Dat betekent dat bezit, handel en productie strafbaar zijn, behalve voor medisch voorgeschreven natriumoxybaat.
Waarom wordt GHB als zo riskant gezien?
De marge tussen een werkzame dosis en een overdosis is klein. Bovendien verstoort GHB het geheugen, de ademhaling en veroorzaakt het snel afhankelijkheid.
Is het waar dat GHB lichaamseigen is?
Het lichaam maakt minimale hoeveelheden aan, maar die zijn niet te vergelijken met de hoge doseringen bij recreatief gebruik. Die vergelijking is misleidend.
Kan ik veilig stoppen met GHB-gebruik?
Zelfstandig stoppen is riskant. Door de ernstige ontwenningsverschijnselen is medische begeleiding vaak noodzakelijk.
Wat maakt de combinatie met alcohol zo gevaarlijk?
Beide middelen onderdrukken het centrale zenuwstelsel. In combinatie kunnen ze de ademhaling zodanig vertragen dat coma of overlijden optreedt.
