Als forensisch patholoog en neuropatholoog heb ik duizenden autopsies uitgevoerd en evenzoveel hersenen onderzocht. Ik was ooit hoogleraar anatomie en neurobiologie aan een vooraanstaande medische faculteit in Boston. Mijn leven draaide volledig om mijn werk. Ik was een verstokte atheïst en niets kon mij van gedachten doen veranderen. Mijn werk versterkte die overtuiging alleen maar. Ik kon een hersenpan openleggen en vragen: “Waar zit het bewustzijn? Waar is de ziel?” Er was geen enkel bewijs voor te vinden.
In mijn ogen was de dood simpelweg het sterven van de hersenen, eenvoudig te verklaren door zuurstoftekort en de chemische reacties die plaatsvinden als de hersenen afsterven. Maar het onderscheid tussen bewustzijn en gewaarwording is een verhaal apart.
Een Noodlottige Verjaardag
Voor de 50e verjaardag van mijn vrouw gingen we wildwatervaren in Costa Rica. Ik moet bekennen dat ik doodsbenauwd was voor water. Als kind in Maine was ik altijd al bang geweest om te verdrinken. Op school hield ik uit verveling mijn adem in en keek naar de secondewijzer om te zien hoe lang ik het vol kon houden. Ik dacht altijd: “Ooit heb ik dit nodig.”
Dertig jaar later bevond ik me op een van de technisch moeilijkste rivieren ter wereld. Onze 10-jarige zoon was ook mee, wat achteraf gezien misschien niet zo’n goed idee was. We sloegen om en ik ging kopje onder. Aanvankelijk bleef ik kalm en deed wat me was geleerd. Maar toen raakte ik vast in een draaikolk en kon er niet meer uit komen.
De Bijna-doodervaring
Op een gegeven moment besefte ik dat ik aan het verdrinken was. Vreemd genoeg voelde ik me heel rustig. Ik dacht aan de autopsies die ik had uitgevoerd op verdronken mensen en realiseerde me dat dit inderdaad een vredige manier van sterven was.
Plotseling stopte alles. Ik bevond me naast een enorme rotsblok onder water. De luchtbellen stonden stil. Toen ik mijn hand bewoog, bewogen de bellen op een vreemde manier mee. Opeens was er een fel licht. Het leek op een zonsopgang, maar dan anders. Ik kon alles om me heen zien, 360 graden. Het was meer een ervaring dan zien.
Ik wist dat mijn vrouw was gered door een gele kajak. Ik wist dat mijn zoon veilig in een andere boot zat. Ik was me bewust van een familielid dat een moeilijke tijd doormaakte, maar ik wist dat het goed zou komen. Er was een overweldigend gevoel van liefde en een stem zei: “Ze redden het wel. Ze hebben jou niet nodig. Je hebt het goed gedaan.”
Terug in het Lichaam
Een stem in mijn achterhoofd bleef roepen dat ik gewoon een zuurstoftekort had en dat ik mijn ademrecord moest verbreken. Op dat moment verdween het licht, hoorde ik een enorm zuigend geluid en knalde ik tegen de rots aan. Ik schoot uit het water omhoog.
Toen ik boven kwam, kon ik nauwelijks iets zien. Mijn zicht kwam en ging als een oude stereoscoop. De boot achter me was bijna bij me. Ik herinner me dat ik dacht: “Als ik die peddel niet te pakken krijg, is het voorbij.” Dat is het laatste wat ik me herinner.
Het volgende moment zat ik in de boot en kon ik niet ademen. We zaten midden in het regenwoud, kilometers van de bewoonde wereld. Als enige arts in de wijde omtrek probeerde ik mezelf te onderzoeken. Ik maakte me zorgen over water in mijn longen, wat levensgevaarlijk kan zijn. Gelukkig bleek het een stembandspasme te zijn, ook wel ‘droge verdrinking’ genoemd.
De Nasleep
Die avond keek ik op mijn Apple Watch en zag dat er acht minuten lang geen hartslag was geregistreerd. Zoiets was nog nooit eerder gebeurd. Toen begon ik te beseffen dat er iets bijzonders was voorgevallen.
De volgende dag zagen we een enorme blauwe vlinder die ons de hele tocht volgde. We noemden hem ‘de engel van oma’, omdat mijn moeder een paar jaar eerder was overleden.
Terug in het dagelijks leven merkte ik dat ik moeite had met tijdsbesef. Ik leed aan een tijdsbelevingsstoornis. Ik kon me niet meer identificeren met mijn vroegere zelf. Mijn carrière voelde niet meer belangrijk. We verhuisden naar Maine, terug naar onze roots.
Een Nieuwe Kijk op het Leven
Deze ervaring heeft mijn leven compleet veranderd. Ik ben nog een beginner, het is pas drie en een half jaar geleden gebeurd. Ik ben nog steeds aan het uitzoeken wat het allemaal betekent. Ik ben gaan inzien dat we te veel belang hechten aan verleden en toekomst, terwijl de echte waarde in het hier en nu ligt. De gave van de dood is dat ze ons leert los te laten en écht te leven.
Als arts heb ik geleerd dat we de dood te veel medicaliseren en steriliseren. We baseren ons op bewijs in de geneeskunde, wat belangrijk is voor de beste patiëntenzorg. Maar we ontnemen onszelf de kans om de transformatie die plaatsvindt te ervaren en te vieren.
Ik denk terug aan alle keren dat ik als forensisch patholoog bij mensen moest aanbellen om te vertellen dat hun dierbaren waren overleden. Ik heb families meegenomen naar het mortuarium om lichamen te identificeren. De meest gestelde vraag was altijd: “Hebben ze geleden?” Als arts zei je dan altijd: “Nee, natuurlijk niet.” Nu weet ik dat er na de dood iets moois wacht, zelfs in de meest verschrikkelijke omstandigheden.
Geen enkele hoeveelheid zorgen zal je toekomst veranderen. Geen enkele hoeveelheid verdriet zal je verleden herstellen. Het enige wat telt is waar je nu bent en dat je dat moment liefhebt en koestert.
{einde}
